“آژنگ نیوز”:آتشکده آذَر بُرزین مِهر که با نام آتش مهر تابنده،شناخته می شود؛ سومین آتشکده از سه آتشکدهٔ اساطیری- تاریخی مهم آیین زردشت که در کنار آذر گشنسپ (آتش شاهان و رزمیان) و آذر فرنبغ (آتش روحانیان)، در مقام آتش کشت‌ورزان و دهقانان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
تاریخ بنیاد هر سه آتش رسمی ایران باستان، به زمان شاهان باستانی و اساطیری باز می‌گردد که خود حکایت از بسیار کهن بودن پرستاری از آتش در ایران باستان دارد.
این سه آتشکده به ترتیب در آذربایجان ، فارس و خراسان به دست سه قهرمان زمینی یعنی ؛ جمشید، کیخسرو و کی‌گشتاسب تاسیس شده‌اند.
آتشکده آذر برزین‌مهر در شهر سبزوار خراسان در ارتفاع ۲۰۶۱متری از سطح دریا و در کوهستان ریوند، شمال خاوری نیشابور (ابرشهر)در حوالی روستای فشتنق واقع شده است.
پروفسور ویلیام جکسن، جای این آتشکده را در روستای مهر میان خراسان و راه میاندشت و سبزوار می داند.
چهار طاقی مشهور به «خانه دیو» در روستای «ریوند» در مرکز دهستان باشتین که برخی باستان شناسان آن را محل آتشکده «آذربرزین مهر» فرض کرده بودند.
به نوشته متن پهلوی بندهشن، وقتی که زرتشت دین آورد، کی گشتاسب آن را در کوه ریوند که پشت گشتاسبان گفته می‌شود، مستقر ساخت.
در جای دیگری از بندهشن آمده است: «ریوند کوه در خراسان است (که) آذر برزین مهر در آن قرار دارد.»
باز در بندهش آمده است: «کوه گنابد در همان پشت گشتاسبان است، (از) آنجا به طرف ریوند، که محل آذر برزین مهر است، نه فر‌سنگ است به طرف غرب.»
در متن پهلوی گزیده‌های زادسپرم نیز به محل آذر برزین مهر اشاره شده است:
«آذر فرنبغ در کوه فرمند (دارای فره) در خوارزم جای گرفت، آذرگشنسب در کوه اسنوند در آذربایجان و آذر برزین مهر در کوه ریوند که در پشت است.»
تاریخ ساخت آتشکده آذربرزین‌مهر بسیار کهن است به طوریکه به زمان اشو زرتشت بازمی‌گردد .
در بند ۸ از فصل ۱۷ بندهش آمده است:
آذربرزین مهر تا زمان گشتاسب در گردش بوده و پناه جهان تا اینکه اشو زرتشت اسپنتمان دین آورد و گشتاسب شاه دینش را پذیرفت، آنگاه گشتاسب آتش مقدس را در کوه ریومند در آذر برزین مهر قرار داد.
آذربرزین‌مهر زودتر از دو آتشکده رسمی دیگر از میان رفته‌است .
ظاهرا آذر برزین مهر، در زمان ساسانیان به مقام سوم تنزل یافته بود.
در مقاسه با دو آتش رسمی دیگر، گزارش‌های متن‌های دینی و تاریخی نیز دربارهٔ آذر برزین مهر بسیار اندک است.
گروه تاریخ