“آژنگ نیوز”:اینکه چه کسی سر میرزا کوچک خان را برید؟یکی ازسؤالات تاریخ نهضت جنگل است،زیرا افراد متعددی مدعی این اقدام بوده اند
ابراهیم فخرایی در کتاب سردار جنگل برنده سر میرزا کوچک جنگلی را “رضا اَسکِستانی” نامیده، محمد علی گیلک در کتاب تاریخ انقلاب جنگل نام او را “سرخان خلخالی” ذکر کرده و روزنامه اطلاعات هم در سال ۴۲ با کسی به نام “علی اصغر رضایی” مصاحبه کرده که خود را برنده سر میرزا نامیده است.
این مصاحبه در برخی از نشریات آن زمان از جمله “آسیای جوان” نیز بازنشر شده است. در تاریخ شفاهی نیز، از یک افسر قزاق به عنوان کسی که سر میرزا را بریده یاد شده است!
باید اشاره کرد که: بدنبال شکست میرزا از قوای رضا خانی وبعد از وداع با همسرش مرحومه جواهر خانم( صدیقه) رضا پور(پور ادبی پشتیری) ، ابتدا برای مدتی در روستای میان رز مخفی گردید ،تا اینکه از راه ماسوله و ییلاقات ماسال، به طرف خلخال عزیمت نمود تا خود را به بانوی مقتدر آن منطقه به نام عظمت خانم فولادلو (متوفای ۱۳۱۵، مدفون در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی) رسانده و از حمایت او برخوردار شودو هم در فرصتی مناسب نیروهای پراکنده خود را جمع کند که متاسفانه در میانه راه در گردنه گیلوان خلخال دچار سرمای سخت و کولاک شدید شد و در چند قدمی تنها یار باوفایش گائوک آلمانی از پای در آمد و درروز دوشنبه دوم ربیع الثانی سال ۱۳۴۰ قمری مطابق یازدهم آذر سال ۱۳۰۰ شمسی به شهادت رسید و جاودانه تاریخ گردید.
نوشته اند که؛ سر یخ زده اش به دستور یکی از خوانین مستبدوقت تالش به نام محمد خان سالار شجاع برادر سردار مقتدر و بدست شخصی به نام رضا اسکستانی از بدن جدا شد که بدنش بطور امانت در گورستان خانقاه یا گیلوان خلخال به خاک سپرده شد و سرش به قولی توسط خالو قربان کرد هرسینی یار خائن سابق میرزا ، برای خوشخدمتی نزد رضا شاه به دربار تهران برده شد ودر آنجا در گورستان حسن آباد مدفون گردید. بعدها پس از تبعید رضا شاه به جزیره موریس، سر و سپس تن به رشت منتقل و در گورستان سلیمانداراب به خاک سپرده شد.
نوشته علی اصغر رضایی
گروه تاریخ