“آژنگ نیوز”: نخستین زن مترجم نمایشنامه در ایران در دوره قاجاریه فعالیت خود را آغاز کرده است.
بانو تاجماه آفاق الدوله آجودانی نویسنده ،مترجم وشاعر عصر قاجار از اهالی کرگانرود تالش بود که در عصر ناصری از یک خانواده نظامی زنجانی الصل زاده شد ودر دوره خود که زنان از شرایط مطلوبی در جامعه اجتماعی وفرهنگی برخوردار نبودند،به رشد وبالندگی رسید. سال تولد او مشخص نیست ،اما سال وفاتش را حوالی سال ۱۳۱۹ خورشیدی دانسته اند.
مطابق برخی از یادداشتها ؛ پدر تاجماه، میرزا علی‌اکبر خان زنجانی از نظامیان عصر قاجار بود و برادرش اسماعیل‌خان سیف‌السلطنه از مخالفان مشروطه که از محمدعلی شاه قاجار حمایت می‌کرد و پس از فتح تهران و خلع محمدعلی شاه به دار آویخته شد.
برادر دیگر آفاق‌الدوله، میرزا ابراهیم خان زنجانی از پیشگامان ترجمه متون نمایشی به فارسی بود.بانو تاجماه در سنین حدود شانزده سالگی بعد از اینکه اولین غزلش را سرود به همسری فتح الله خان ارفع السلطنه و عروس حاکم سابق توالش نصرت الله خان سردار امجد کرگانرودی (پدر بزرگ مرحوم هلاکو رامبد ،نماینده سابق تالش)درآمد و در کنار شوهرداری وبچه داری به نویسندگی نیز می پرداخت وبه ترجمه برخی از نمایشنامه هم مشغول بود.
به استناد برخی از اسناد موجود ،این بانوی فرهیخته، نخستین زنی است که در ایران دست به کار ترجمه زده است. او نمایشنامه «نادرشاه» اثر «نریمان نریمانف» را از ترکی به فارسی برگرداند و آن را دردوره مشروطه به سال ۱۳۲۴ هجری قمری منتشر کرد.
آنطور که نوشته اند؛ این بانو در کشمکش مشروطه واستبدادوبعد از تصرف وآتش سوزی کاخ ییلاقی سردار امجد در آق اولر، از شوهر مستبد خود کناره گرفت واز آن پس برای احقاق حقوق خود ودیگرزنان عصرش تلاش مضاعف نمود .دارای آثار واشعاری است که بخشی از آنها را دکتر علی عبدلی در کتاب چهار رساله در زمینه تاریخ وجغرافیا تالش آورده است.
گروه تاریخ