“آژنگ نیوز”:چگونه پانتومیم به شکل سرگرمی درآمد؟ چه چیزی پیر و جوان را به این ترکیب عجیب و غریب از افسانه ها ، رقص ، شوخی ها و آهنگ ها جذب کرده است؟
داستان پانتومیم داستان اژدها و مارها است. مردانی که لباس زنان را پوشانده اند و زنانی که خود را مردهای جوان نشان می دهند. پانتومیم داستان خوبی و بدی را ارائه می دهد ، جایی که امید بر سختی ها پس از خطر و ناامیدی مجازی پیروز می شود.این هنر ریشه در یونان باستان دارد و از طریق ایتالیا و فرانسه خود را به انگلستان رسانده است. تلفیق منحصر به فرد پانتومیم از عجیب و غریب بودن ، ابهام و پوچ بودن آن دارد . در عین حال نیز چیزهای زیادی برای گفتن در مورد هویت ملی هر کشوری دارد. سالنهای پانتومیم مکانی بود که برای اولین بار جادوی تئاتر ،کشف شد.
به گفته نویسنده و کاریکاتوریست “مکس بیربوهم” پانتومیم یک شکل هنری است که در انگلستان ابداع شده است. البته این یک شوخی است ونیز واقعیت ندارد. پانتومیم هنری است که زادگاهش در کشورهای دیگر بوده و به تدریج تقریباً انگلیسی شده است.مثل چای ارل گری بریتانیایی یا کاری خوب هندی که در حقیقت متعلق به سرزمینهای دیگری است ،اما بعدا توسط آنها ارتقاء یافته است.
داستان پانتومیم با سنت commedia dell’arte آغاز می شود. این عبارت به معنای “کمدی هنرمندان” است و این اجراهای بداهه در خیابانها و بازارهای ایتالیا انجام میشد.به این ترتیب کمدی یک شکل هنری همه کاره ، محبوب و تأثیرگذار بود.
در پانتومیم هم ماسک های متمایز،مخاطبان را قادر می سازد تا بلافاصله شخصیت ها را تشخیص دهند. این ماسکها،همچنین به بازیگران اجازه می دهند بدون ترس از شناخته شدن،شوخی های موضوعی و خطرناک را انجام دهند.
بازیگران پانتومیم برای تأمین زندگی خود از جایی به مکان دیگر سفر می کردند و شروع به استفاده از کمدی در سراسر اروپا کردند. به عنوان مثال ، می دانیم که این هنرمندان در موارد متعددی از انگلستان دیدن کردند. نمایشنامه نویسان انگلیسی و اروپایی از شکسپیر و لوپه د وگا تا مولیر همه از شخصیت ها و سنت های کمدی استفاده می کردند. قرن ها بعد ، ماسک های سبک و موسیقی هنرمندان و آهنگسازان ،از پروکوفیف ، استراوینسکی ، براک و نقاشانی مثل پیکاسو گرفته تا دیوید هاکنی به این هنر سرو شکلی جدید دادند.
بسیاری از پانتومیم ها نشان می دهد که خدمتکاران و طبقات پایین اربابان خود را سرنگون می کنند. زندگی آنها مبارزه دائمی برای یافتن غذا و پول است. آنها داستانی راجع به زنده ماندن در برابر احتمالات می گویند.که در نهایت به معنی مبارزه برای بقا در برابر ظلم و فساداست.
آنچه تماشاچی پانتومیم بریتانیایی از کمدی می آموزد و بدست می آورد ، لذت بردن از پیروزی افراد ضعیف است.
این هنر پیشرفت کرد زیراهزاران نفر ، از اشراف تا شاگردان ، هر شب از تماشاخانه های لندن دیدن می کردند.به خاطر همین استقبال تا اواسط قرن ، تئاترهایی در شهرهای سراسر بریتانیا ساخته شد. تئاتر مکانی بود که همه برای سرگرمی به آنجا می آمدند. بسیاری از نمایشنامه هایی که تماشاگران از آن لذت بردند داستان هایی در مورد معنا و مفهوم انگلیسی بودن را تعریف میکردند.
در اینجا باید اشاره کرد،در میان فعالان پانتومیم ،مردی خشن و تحصیل نکرده به نام جان ریچ در پیدایش پانتومیم به شکل جدید؛نقش اساسی داشت. ریچ یک رقصنده ، هنرمندوآکروبات باز بود و در طول دهه 1720 او مدیریت یک تئاتر در میدان لینکلن را بر عهده داشت. او تغییراتی با افزودن رقص و انجام عملیات آکروباتیک در پانتومیم ایجاد کرد که به معنی عرضه سرگرمی جدیدی بود.
البته برخی از اجراهای دیدنی ریچ،جنجال زیادی را برانگیخت. منتقدان با تلخی به پانتومیم حمله کردند و شکایت کردند که این سرگرمی های غیر متعارف و برگرفته از آداب خارجی موجب سقوط نمایشهای شکسپیری شده و تئاتر جدی را تهدید می کند.اما ریچ با ایجاد تغییراتی به فعالیتش ادامه داد.البته به تدریج فصل اجرای پانتومیم به زمان کریسمس محدود شد.تا اینکه تحول دیگری رخ داد.
فرد ی که به هنر پانتومیم ابعاد تازه ای داد دلقکی به نام جوزف گریمالدی در سال 1810 میلادی بود.او از تکنیکهایی مثل سرخوردن در آستانه در خانه و اجرای آهنگهای عجیب و غریب در پانتومیم ،استفاده کرد.وی همچنین به پانتومیم جنبه سیاسی هم بخشید.
پایان قرن 18 عصر تقابل بر سر فرمانروایی است.بریتانیا در حال جنگ با فرانسه است. ناآرامی های اجتماعی شدید و برخوردهای خشونت آمیز بین دولت و مردم وجود دارد. باز هم ، به نظر می رسد پانتومیم روح عصر را نیز می خواهدتجسم ببخشد ، این بار در اصطلاح سیاسی تر.
برای دستیابی به این هدف رویداد های جدیدی رخ داد ،دلقک پانتومیم در حال تغییر است . لباس قدیمی و نقش آشنای دلقک به عنوان یک وسیله علیه جادوی هارلکوین از بین می رود. شخصیتی با چهره سفید و گونه های قرمز ظاهر می شود. یک شلوار بند دار و شلوار گشاد ؛ دهانی مانند غار و چهره ای کشیده و دراز؛ ویژگی های جدید هنرپیشه پانتومیم است. در زمان جنگ ، مضحکه های خنده دار گریمالدی بیانگر آزادی درفرهنگ انگلیسی، در مقابل دشمنان مستبد و کسل کننده ؛یعنی فرانسویها بود.
در نهایت گریمالدی یکی از طنزپردازان بزرگ عصر خود شد ، دلقکی که اظهارنظرهای مضحکی در مورد مد ، فناوری ، شیوه های جدید حمل و نقل و اقتدار سیاسی نیز ارائه کرد.
اما متاسفانه زندگی شخصی گریمالدی بسیار سخت بود او در فقر و مشکلات شخصی دست و پا میزد.گریمالدی به تماشاگرانش میگفت: “من تمام روز غمگین هستم ، اما شب ها شما را می خندانم”.
در نهایت سختی ها و مشکلات گریمالدی را مجبور به بازنشستگی زودرس ، فقر و مرگ زودهنگام کرد. در پایان کار، هزاران نفر در خیابان ها ایستاده بودند تا تابوت او به پنتون ویل هیل برسد.
در پایان قرن نوزدهم ،پانتومیم هم وارد عصر جدیدی شد. بریتانیا اکنون یک قدرت بزرگ امپراتوری است. عکاسی رواج یافته است ، تلگراف به تازگی اختراع شده است ، اولین اتومبیل های موتوری در خیابان های بریتانیا ظاهر می شوند. در این شرایط پانتومیم چگونه تغییر کرده است؟
پانتومیم در این زمان ،به نحو شگفت انگیزی زنانه شده است. دن لنو هنرپیشه جدید پانتومیم، مجری مشهور سالن موسیقی بود که این زن باشکوه و کارگر را خلق کرد.
این هنرپیشه جدید پانتومیم به عنوان یک مادر ، با مشکلاتی روبرو میشد که او و مخاطبانش به خوبی با آنها آشنا بودند از قبیل: فقر ، بیکاری و ترک خانواده. بنا بر این او مشغول حل مشکلات مردم عادی بود ، از پیشخدمت ها و نگهبانان راه آهن گرفته تا زنان مظلوم. آنچه ظاهر شد یک زن مسن عاشق بود که با نوعی سرگرمی ناامید کننده با مشکلات روبرو شد.
کلید عجیب موفقیت لنو خلق چهره یک زن معتبر بود که همه می دانستند نقش آن را یک مرد بازی می کند. او با هوشیاری از ابهامات لذت بخش پوشیدن لباس ها استفاده کرده است.
نقشهای او نیز متفاوت و جذاب بودند .مثلا در یک نمایش لنو نقش یک ملکه بدهکار و ورشکسته را داشت که گزینه های اولیه اش برای ناهارتمام شده بود. در این نمایش آشپز طاس ملکه اعلام می کند که او نه تنها گوشت گاو سرد ، بلکه قرقاول قربانی ، ماهی و گوشت خوک را به گربه سلطنتی اهدا کرده است. تماشاگران عاشق این قطعه خنده دار بودند که با راه حل فوق العاده منطقی ملکه به پایان رسید ، “خوب: فقط یک چیز می توانیم بخوریم. گربه را برای ناهار سرو کنید.”
در حال حاضر نیز هنوز پانتومیم رواج قابل توجهی دارد.در سراسر انگلستان ، کودکان و بزرگسالان به تئاتر محلی خود می روند تا از تماشای این نمایش و سرگرمی پانتومیم متحیر و هیجان زده شوند.
اگر به قدرت ترکیبی تلویزیون و اینترنت در دنیای امروز فکر کنید و متوجه می شوید که نفوذ و تأثیر تئاتر در قرن هجدهم چگونه بوده است.و چرا تاکنون نیز باقی است.
ترجمه علی محرابی
گروه گزارش