“آژنگ نیوز”:نوشیدن قهوه با زندگی مردم گره خورده است.میلیون ها نفر در سراسر جهان مراسم صبحگاهی یکسانی دارند. آنها از رختخواب بیرون می آیندو قبل از اینکه تقریباً هر کار دیگری انجام دهند،برای خود یک فنجان قهوه خوب درست می کنند.این نوشیدنی تلخ به قدری به بخشی از زندگی مدرن تبدیل شده است که بسیاری از ما آن را بدیهی می دانیم و تعداد کمی از ما تأثیر واقعی این نوشیدنی بر تاریخ را درک می کنیم.قهوه از خاستگاه افسانه‌ای آن دراتیوپی گرفته ونقش کلیدی آن درعصر روشنگری و انقلاب صنعتی بسیار بیشتر از یک نوشیدنی ساده است.
افسانه بزهای قهوه دوست
بر اساس یک افسانه محبوب اتیوپی،تاریخ مصرف قهوه را می توان در اتیوپی باستان ردیابی کرد. طبق داستان، در قرن نهم پس از میلاد، یک گله‌دار بز به نام کالدی روز بدی را سپری می‌کرد و همه بزهای خود را گم کرد. او دور و بر را جست‌وجو کرد و آنها را در میان بوته‌های نزدیک پیدا کرد.
کالدی به سرعت متوجه شد که بزهای معمولی او رفتار عجیبی دارند. آنها وحشیانه می پریدند و آنقدر سر و صدا می کردند که میتوانستندمردگان را زنده کنند. با بررسی دقیق تر، کالدی متوجه شد که بزهایش در حال خوردن توت های قرمز کوچکی هستند که او با آنها ناآشنا بود. کالدی، یک فرد کنجکاو، مشتی از میوه عجیب را به صومعه ای نزدیک برد و از آنهاراهنمایی خواست. با شنیدن داستان او، راهبان به اندازه کالدی هیجان‌زده نشدند. راهبان پس از اطلاع از تأثیر توت ها روی گله او، توت ها را “آفریده شیطان” اعلام کردند و آنها را در نزدیکترین آتش انداختند. داستان ممکن است به همین جا ختم شود، اما همانطور که معلوم شد راهبان حس بویایی قوی داشتند. همانطور که دانه ها در آتش برشته می شوند، عطر قوی آنها آزاد می شود. راهبان به زودی نظر خود را تغییر دادند و حبوبات را از خاکستر جمع کردند، آسیاب کردند و در آب داغ انداختند. بدین ترتیب اولین فنجان قهوه جهان متولد شد. داستان جالبی است، اما چقدر دقیق است؟ خوب، ما به طور قطع نمی دانیم. ما فقط می دانیم که گیاه قهوه، بومی اتیوپی است، بنابراین به احتمال زیاد یکی از اولین جاهایی بوده که قهوه در آنجا مصرف شده است. اما به احتمال زیاد این توت ها برای اولین بار توسط اجداد ما به عنوان غذا مصرف شده اند وفقط نوشیدن قهوه دیرتر به وجود آمده است.البته باز هم بر اساس تاریخ باستان مردم جنوب غربی آمریکا در سال ۷۵۰ پس از میلاد نوشیدنی های کافئین دار هدیه خدایان رامی نوشیدند.
یمن قهوه را اختراع کرد
بنابرداستان قبلی، اگر اتیوپیایی ها اولین کسانی بودند که قهوه را کشف و مصرف کردند اما اولین کسانی نبودند که قهوه را نوشیدند،پس چه کسی بود؟ این موضوع مورد بحث است، اما بیشتر شواهد نشان می دهد که قهوه همانطور که امروز در قرن پانزدهم در یمن سرچشمه می گیرد. قهوه به عنوان یک نوشیدنی با عرفای صوفی (شاخه معنوی تر اسلام سنتی) مرتبط است که گفته می شود از قهوه برای بیدار ماندن طولانی مدت استفاده می کردند، به ویژه در طول مناسک طولانی. در حالی که به احتمال زیاد قبایل عرب مدتی از نوشیدنی قهوه استفاده می کردند، در قرن پانزدهم یمن بود که قهوه برای اولین بار برشته کرد و مانند امروز سرو شد. پس از آن محبوبیت آن به سرعت در سراسر جهان عرب گسترش یافت
سکونتگاه موکا یا موکا، یمن، که توسط هنرمند فرانسوی ژاک نیکلاس بلین توصیف شده است، اولین بندری بود که از نزدیک با ثروت قهوه شناسایی شد.
تشکیل قهوه خانه
اولین قهوه خانه در سال ۱۵۵۵میلادی افتتاح شد قهوه به سرعت در سراسر جهان عرب گسترش یافت و تا اواسط قرن شانزدهم در شبه جزیره عربستان و شمال شرق آفریقا و مصر یافت شد. این گسترش با فتح عربستان توسط عثمانی ها تسریع شد. عثمانی ها قهوه را دوست داشتند و آن را به هر کجا که می رفتند حمل می کردند. در سال ۱۵۵۵، اولین قهوه خانه در قسطنطنیه (استانبول)، یکی از بزرگترین و مهم ترین شهرهای جهان افتتاح شد. قهوه خانه ها به سرعت محبوبیت زیادی پیدا کردند. آنها نقش های محوری را به عنوان مراکز تعامل اجتماعی، آرامش و تبادل فکری داشتند. این مؤسسات علاوه بر مکان هایی برای لذت بردن از قهوه، نقش مهمی در شکل دادن به وضعیت فرهنگی منطقه ایفا کردند
قهوه‌خانه‌های عثمانی از افراد با پیشینه‌های مختلف استقبال می‌کردند و ارتباطات و جهان‌وطنی را تقویت می‌کردند. حامیان درگیر بحث های پر جنب و جوش، اخبار به اشتراک گذاشته، و شرکت در فعالیت های فراغت، فراتر از مرزهای اجتماعی می شدند. آنها همچنین درگیر گفتمان روشنفکری بودند و فیلسوفان، هنرمندان و دانشمندان را به بحث‌های متحرک و جلسات اشتراک ایده‌ها دعوت می‌کردند. محیط آرام، مشتریان را تشویق می‌کرد تا درنگ کنند و فرهنگ نشستن را در آغوش بگیرند که نمادی از سرعت آرام زندگی است. این بدان معنا نیست که همه هیجان زده بودند، گسترش قهوه خانه ها به سرعت زنگ خطر را به صدا درآورد. آنها می ترسیدند که قهوه خانه ها جایگزین مراکز دیگر به عنوان مکان مورد علاقه مردم شوند. همچنین بیم آن می رفت که ممکن است آنها را اغوا کند، و به به افکار نامناسب سوق دهد.
مقامات همچنین نگران این بودند که قهوه خانه ها به مراکزی برای تحریک بی نظمی و شورش عمومی تبدیل شوند. به راحتی می توان حدس زد که راه حل آنها چیست – ممنوع کردن آن.بدین ترتیب خوردن قهوه حداقل پنج بار در طول تاریخ ممنوع شده است. البته، هر ممنوعیتی ناموفق بوده است.
محبوبیت روزافزون قهوه همچنین منجر به ایجاد اولین قهوه خانه های اروپا شد. قهوه خانه دهه ۱۷۰۰ بسیار شبیه اینترنت امروزی عمل می کرد. مردان در یک قهوه خانه با هم ملاقات می کردند و هر کاری از شایعات و نارضایتی های خود برای به اشتراک گذاشتن افکار خود در مورد فرهنگ، سیاست و علم انجام می دادند. همه از گروه‌های سیاسی گرفته تا هنرمندان، موسیقی‌دانان و روشنفکران به قهوه‌خانه‌ها به‌عنوان محل ملاقات امن کشیده شدند. به عنوان مثال، باخ و بتهوون به طور منظم در قهوه خانه های محلی خود بودند و برخی از بهترین قطعات خود را در قهوه خانه ها می نوشتند. باخ تا آنجا پیش رفت که یک اپرای کامل را به نوشیدنی، کانتاتای قهوه اختصاص داد.
قهوه منجر به افزایش برده داری نیزشد. گسترش قهوه فقط متکی به آفتاب و رنگین کمان نبود. باید در جایی به صورت انبوده تولید می شد و یا از جایی می آمد .همچنین تقاضا به سرعت از عرضه بیشتر می شد. قدرت‌های اروپایی قرن هفدهم، که ذائقه‌ای برای دانه‌های انرژی‌زا ایجاد کرده بودند، به سرعت متوجه شدند که می‌توانند قهوه خود را با استفاده از نیروی کار دهقانان و برده‌ها در مستعمرات خود پرورش دهند. تا قرن هجدهم، اسپانیایی ها، انگلیسی ها، هلندی ها، پرتغالی ها و فرانسوی ها همگی مزارع قهوه خود را تأسیس کردند. بدین ترتیب قهوه وارد عصر جدید شد.
تهیه و تدوین:حسن محرابی
گروه تاریخ