“آژنگ نیوز”: حکایت ساخت راه آهن در دوره قاجار نشانگر بی سرانجام ماندن کارهای اجتماعی است.هیتریش بروگش در کتابش می نویسد:در اوایل ماه فوریه در تهران، صحبت از استفاده از یکی دیگر از اختراعات اروپایی به میان آمد …، منظور من از استفاده از اختراع جدید، کشیدن راه آهن در ایران است… اما هزینه کشیدن این راه آهن و خرید لکوموتیوها و واگونها را از کجا بیاورند؟
در کشوری مانند ایران که مردم، اعتمادی به کارهای اجتماعی ندارند، تشکیل یک شرکت سهامی نظیر اروپا غیرممکن به نظر می‌رسد زیرا مردم معمولاً می‌ترسند پول خود را بدهند و این پول از طرف دولت ضبط شود و از بین برود، بنابراین نقشه کشیدن راه آهن فقط با پول سرمایه‌دار بزرگ ایران یعنی شخص شاه انجام‌پذیر به نظر می‌رسد.
از طرف شاه دوست اتریشی ما آقای «گاستیگر» که معلم دارالفنون و در استخدام دولت ایران بود، به علت تحصیلات مهندسی که داشت مأمور گردید که خرج کشیدن این راه آهن را که روی آن واگون اسبی حرکت کند، برآورد نماید. آقای گاستیگر با محاسبات دقیقی که برای کشیدن راه آهن صورت داد اظهار داشت که باید در مدت سه ماه و هر روز هزار نفر کارگر کار کنند و مخارج کشیدن راه آهن را در حدود ۱۸۰۰۰ سکه طلا برآورد کرد.
یکی از وزیران کابینه که در ارتباط نزدیک با گاستیکر بود وقتی از برآورد او مطلع شد، انگشت خود را روی بینی گذاشت و مرد اتریشی را دعوت به سکوت کرد و گفت هرگز این برآورد واقعی را به کسی نگوید و به عرض شاه نرساند، بلکه مخارج دیگر و پولهایی را که صدراعظم و مقامات دیگر از این کار باید عایدشان شود در نظر بگیرد و برآورد خودرا به ۳۰۰۰۰سکه طلا افزایش دهد… آقای گاستیکر با یک چنین وضعی در ایران مواجه شده است و خودش هم بدرستی نمی‌داند چه باید بکند به هر حال اکنون در این سرمای زمستان و در زمینهای پر از گل و لای در راه تهران – حضرت عبدالعظیم مشغول مطالعه در تعیین مسیر راه آهنی است که باید کشیده شود. (ج ۲، ص ۵۸۴_۵۸۶)
مأخذ: هینریش، بروگش. سفری به دربار سلطان صاحبقران (۲ جلدی). ترجمهٔ مهندس کردبچه. تهران: انتشارات اطلاعات. سال ۱۳۶۷
گروه تاریخ