“آژنگ نیوز”: یوهان گوتفرید فون هردر، متولد ۲۵اوت ۱۷۴۴، موهرونگن، پروس شرقی [موراگ، لهستان کنونی] – درگذشته ۱۸دسامبر ۱۸۰۳، وایمار، ساکس وایمار [آلمان]،منتقد، الهی‌دان و فیلسوف آلمانی، شخصیت برجسته جنبش ادبی در قرن هجدهم و مبتکر در فلسفه تاریخ و فرهنگ بود. نفوذ او، همچنین ارتباطش با جی. فون گوته جوان،او را منادی جنبش رمانتیک ساخت. او در سال ۱۸۰۲ (با اضافه شدن عنوان فون) نجیب زاده شد.
اوایل زندگی و سفر
هردر فرزند والدین فقیری بود و در مدارس محلی تحصیل می کرد. در آغاز تابستان ۱۷۶۲ او در کونیگزبرگ به تحصیل الهیات، فلسفه و ادبیات پرداخت و با امانوئل کانت، بنیانگذار فلسفه انتقادی، و همچنین با یوهان گئورگ هامان، یکی از منتقدان برجسته روشنگری، در ارتباط نزدیک قرار گرفت.
در نوامبر ۱۷۶۴ هردر برای تدریس و موعظه به ریگا (در آن زمان بخشی از امپراتوری روسیه بود) رفت. او در آنجا اولین آثار خود را منتشر کرد که شامل دو مجموعه ، به نام‌های”درباره ادبیات آلمانی۱۷۶۷” و ” تاملاتی در مورد علم و هنر ۱۸۴۶”بود.
در تابستان ۱۷۶۹ او طی سفری اقیانوسی از ریگا به نانت رفت.این سفر درک عمیق تری از سرنوشت خود برای او به ارمغان آورد. مجله او با نام “ژورنال سفر من “که در سال ۱۷۶۹ در پاریس منتشر می شد، شاهدی بر تغییراتی است که در او ایجاد شده بود. پیش از این هردر خود را موجودی بی‌هویت می‌دید که ساحل امن را ترک کرده بود و به سوی آینده‌ای نامعلوم سفر می‌کرد. وظیفه او این شد که از طریق دانسته های به دست آمده از گذشته، آینده خود را ترسیم کند . انتقادهای پیشگویانه هردر از زمان خود،به گونه ای بود که احتمالات وتحولات فکری نسل های آینده را پیش بینی می کرد.
هردر در سفری به استراسبورگ، جایی که در سپتامبر ۱۷۷۰ به عنوان همراه شاهزاده پیتر فردریک ویلیام از هلشتاین وارد شد، با گوته جوان در بوکبورگ،ملاقات کرد.
در آوریل ۱۷۷۱ هردر به عنوان واعظ دربار به بوکبورگ رفت. آثاری که او در آنجا تولید کرد، بنیادی بود برای جنبشی ادبی با تفکرات پرومته ، که بدون آن ادبیات کلاسیک و رمانتیک آلمان نمی توانست پدید آید. در رمانتیسمی که هردر از آن حمایت می‌کند، وسیله تفکر احساس (Gefühl) است که او آن را با حس لامسه مقایسه می‌کند. در حالی که بینایی چیزها را از راه دور درک می کند، احساس از یک تجربه فوری از واقعیت برخوردار است.
از جمله آثار او در این دوره می‌توان به Plastik ۱۷۷۸ اشاره کرد که اندیشه های متافیزیکی او را مشخص می‌کند و «مقاله‌ای درباره منشأ زبان»۱۷۷۲؛ که منشأ زبان را در طبیعت انسان می‌یابد. برای هردر، انتقال دانش تنها از طریق زبان امکان پذیر است.
در حالی که روانشناسان آن زمان به دقت توانایی های مختلف انسانی (همبستگی، احساس، دانش) را متمایز می کردند، هردر بر وحدت و یکپارچگی تفکیک ناپذیر طبیعت انسان تأکید داشت
فلسفه تاریخ هردر نیز در این زمان شروع به شکل گیری کرد که از تلاش او برای استفاده از گذشته برای ارزیابی وضعیت فعلی و توصیف احتمالات آینده سرچشمه می گرفت. او معتقد بود که فیلسوف می تواند آینده را با تحلیل رویداد ها و الگوهای توسعه گذشته ببیند تا با آن مقابله کند.
آثار دیگری که در این دوره آماده شد عبارتند از: «قدیمی‌ترین سوابق نژاد بشر»۱۷۷۴-۱۷۷۶؛ درباره آثار باستانی عبری و پیش‌بینی او با عنوان : «به واعظان: پانزده مقاله استانی».دو اثر بسیار مهم مقاله او در مورد شکسپیر و “گزیده ای از مکاتبات درباره اوسیان و ترانه های مردمان باستان”۱۷۷۳؛ بود که در مانیفستی منتشر شد . گوته نیز در این کار مشارکت داشت.
سالهای اول هردر در وایمار
به لطف نفوذ گوته، هردر در سال ۱۷۷۶ به عنوان سرپرست کل و عضو شورای هماهنگی در وایمار منصوب شد. در آنجا، با پیش بینی گوته، پایه های یک ریخت شناسی کلی را ایجاد کرد که به او امکان داد تا بفهمد که مثلاً چگونه یک نمایشنامه شکسپیر از نظر تاریخی تولید شده است.
همچنین در این زمان بود که هردر گذار خود را به کلاسیک گرایی تکمیل کرد. از جمله آثار این دوره می توان به: «درباره شناخت و احساس روح انسان۱۷۷۸؛ »)، («نامه هایی در مورد مطالعه الهیات»۱۷۸۰-۱۷۸۱؛ اشاره کرد.هردر شعر را شیوه ای برای کنار آمدن با واقعیت می دانست. در حالی که بیشتر معاصرانش آن را محصول یادگیری یا وسیله ای برای سرگرمی می دانستند، او شعر را نشات گرفته از محیط طبیعی و تاریخی تجربه شده توسط احساس می دانست، و آن را واکنشی غیرارادی به محرک رویدادها می دانست تا عملی عمدی.به نظر او:چنین احساسی ارگان یک رابطه پویا بین انسان و جهان است که در صداها، تنش ها و ریتم های گفتاری؛ بسیار آسان تر از تصویر، بیان می شود. این «صدای احساس» تنها زمانی به مقام هنر دست می یابد که از انسان و محیط تاریخی که آن را به وجود آورده است جدا شود و به خودی خود جهان را بسازد.
هردر در اوج
کار هردر در وایمار در کتاب”مقالات پراکنده”۱۷۸۵-۱۷۹۷؛ و درمتن ناتمام (خطوط کلی فلسفه تاریخ انسان۱۷۸۴-۱۷۹۱؛ به اوج خود رسید. هردر در اثر اخیرش، در نتیجه تعامل با گوته، تلاش کرد تا نشان دهد که طبیعت و تاریخ از نظام یکسانی از قوانین تبعیت می کنند. این قوانین حتی از قبل از گسترش انسانها در سراسر زمین ، در کار بودند . همین پدیده را می‌توان به‌عنوان قانون «انسانیت» در زندگی مشترک انسانها مشاهده کرد که در آن نیروهای متخاصم با هم آشتی می‌کنند.با این حال، اغلب اوقات، انسان در آزادی خود بر ضد طبیعت کار می کند، زیرا درک او از میزان تاثیر اشیاء و عقل او ناپخته است.
مشکلات مالی، اختلاف نظرها در مورد انقلاب فرانسه، و مهمتر از همه، ماهیت ابراز وجود او که نمی توانست نزدیکی یک مرد بزرگتر را تحمل کند، منجر به جدایی هردر از گوته شد. از طرف هردر، این امر منجر به دشمنی شدید با کل جنبش کلاسیک در شعر و فلسفه آلمان شد.این موضوع در اثر او با نام «نامه‌هایی برای پیشرفت بشریت»۱۷۹۳-۱۷۹۷؛ دیده می شود.همچنین او در دیگر اثرش” فرانقدی از نقد کانت” ۱۸۰۰ ؛هردر حمله خود را به کانت آغاز کرد .زیرا فلسفه او را تهدیدی برای دیدگاه تاریخی خود از جهان می دانست. او در این حمله از حمایت کریستف مارتین ویلند، شاعر و رمان نویس تأثیرگذار و ژان پل برخوردار شد.
نهایتا هردر در سال ۱۸۰۳ درگذشت.پس از مرگش اولین نسخه گردآوری شده از آثار هردر توسط بیوه او،در ۴۵ جلد، تهیه و طی سالهای ۱۸۰۵-۱۸۲۰منتشر شد.
ترجمه:علی محرابی
گروه گزارش