“آژنگ نیوز”:پس از پیروزی کمونیستها در اکتبر سال ۱۹۱۷ در روسیه وتبدیل این کشوربه جمهوری سوسیالیستی شوروی،نسیم تروج افکار کمونیستی وزیدن گرفت.اواخر دوره قاجاریه تمایل به افکار چپ گرایانه در ایران نیز مشاهده شد.در میان طرفداران افکار کمونیستی ،میر جعفر جوادزاده خلخالی یا سید جعفر پیشه‌وری سیاستمدار، روزنامه‌نگار، از پیشگامان عضویت در احزاب وکمونیست ایرانی؛نیز قرار داشت.وی که مسافرتهای متعددی به کشور تازه تاسیس شوروی داشت؛ عضویت وبنیانگذاری کمیتهٔ مرکزی حزب عدالت در باکو، عضویت در هیات مؤسسین حزب کمونیست ایران در نخستین کنگره آن و نیز دبیر مسؤول تشکیلات این حزب در تهران ؛ در سابقه فعالیتهاش دیده می شود.
او در بالاترین مرحله ازمدارج پیشرفتش ،مؤسس فرقه دموکرات آذربایجان شدو به مقام نخست وزیری آنچه که به آن حکومت ملی آذربایجان لقب دادند؛نیزرسید.پیشه وری از فعالین عرصه سیاسی دهه ۲۰ کشور بود که در میانه یک جریان سیاسی بزرگتر و دارای ابعاد بین المللی مسلط بر ایران وبرآمده بعد از جنگ دوم جهانی(جریانهای سیاسی مرتبط با متفقین به عنوان نیروهای پیروز در این جنگ بویژه شوروی) قرارگرفت. او رادر بهترین حالت می توان فردی در نظر گرفت که در این جریانات سیاسی به عنوان یک مهره و وسیله مورد استفاده قرار گرفت و پس پایان یافتن نقش اش ،از این بازی سیاسی خارج شد.
پیشه وری در ۱۲۷۲ خورشیدی در روستای سیّدلَر زیوه سی خلخال متولّد شد و در ده یا دوازده سالگی و پس از اندکی تحصیلات ابتدایی، به همراه خانوادهٔ اش ، به قفقاز رفت. در آن زمان باکو به عنوان یک مرکز جدید صنعتی هزاران جویای کار را به خود می‌پذیرفت.او در باکو در دانشگاه کمونیستی زحمتکشان شرق تحصیل کرد، و در آنجا ضمناً در مدارس اتحاد ایرانیان و بلدیه به شغل معلمی پرداخت.
درکارنامه پیشه وری فعالیتهای مطبوعاتی جایگاه ویژه ای داشت.او فعالیت مطبوعاتی خود را با مقاله نویسی در نشریه آچیق سوز (حرف بی پرده)، ارگان حزب مساوات و آغاز کرد و سپس با روزنامه آذربایجان، جزء لاینفک ایران، ارگان حزب دموکرات ایران شعبه باکو همکاری کرد. پس از آن در باکو روزنامه اَکینجی (زارع) را چاپ میکرد. با تفاهم ایران و شوروی و وجود امکان برای فعالیتهای علنی، او به هیئت تحریریه روزنامه حقیقت، ارگان اتحادیه عمومی کارگران ایران پیوست.این نشریه در تیر ۱۳۰۱ توقیف شد و پیشه وری به علت فشارهای شدید دولت به باکو رفت.چندی بعد پیشه وری به عنوان دبیر کمیته مرکزی و مسؤول تشکیلات حزب کمونیست ایران در تهران ؛به ایران بازگشت. او پس از مدتی اقامت در بابل در زمستان ۱۳۰۶ وارد تهران شد و تا اوایل سال ۱۳۰۸ مدیریت کتابفروشی کتابخانه فروردین را داشت.
پیشه وری در سال ۱۳۰۹ به همراه دیگر اعضای شبکه کمونیستی دستگیر شد. در اواخر ۱۳۱۸ محاکمه و به اتهام «قبول فرقه اشتراکی و تبلیغ آن» به «ده سال حبس مجرد و سال حبس تأدیبی» محکوم شد. اندکی قبل از شهریور ۱۳۲۰ پس از ده سال محکومیت در ۱۳۱۹ به کاشان تبعید شد ولی در پی سقوط رضاشاه دوباره وارد عرصه سیاسی شد.
اما این بار تلاش میکرد به صورت مستقل و جدا از حزب توده که یک حزب مسلط کمونیستی بود،فعالیت کند.در مهمترین اقدامش او روزنامه آژیر را تاسیس کرد و نخستین شماره آن را در اول خرداد ۱۳۲۲ منتشر کرد.مطالعه شماره های این روزنامه نشان از دیدگاه متفاوت پیشه وری با حزب توده است. این روزنامه به عنوان حمایت از دولت ایران آکهی های ثبتی هم میگرفت.
پیشه وری در انتخابات دوره چهاردهم مجلس شورای ملی به عنوان نماینده اوّل تبریز انتخاب شد ولی در ۲۳ تیرماه ۱۳۲۳ اعتبارنامه وی تصویب نشد. او مجددا در سال ۱۳۲۲ خود را کاندیدای نمایندگی دوره ۱۴ مجلس شورای ملی کرد و به عنوان نماینده اوّل تبریز رأی آورد، ولی در ۲۳ تیرماه ۱۳۲۳ اعتبارنامه وی در مجلس شورای ملی رد شد.
این بارپیشه وری در واکنش به این رفتار گفت: “من به این سادگیها دست بردار نیستم و خیلی زود حساب این مرتجعین مارک دار را خواهم رسید؛من از پنجره بیرون رفتم ولی از در وارد خواهم شد“.
پیشه‌وری در سال ۱۳۲۴ به تبریز رفت و با تنی چند از دیگر فعالان سیاسی آذربایجانی فرقه دموکرات آذربایجان را تأسیس کرد. به دنبال آن پس از تشکیل مجلس ملی در تاریخ ۲۱ آذر ۱۳۲۴ حکومت خودمختار آذربایجان را برپا داشت.اما حکومت او دیرپا نبود با خارج شدن نیروهای نظامی شوروی از ایران طی توافق با دولت احمد قوام در ۱۹ آذر ۱۳۲۵ دولت پیشه وری فرو پاشید.پیشه وری هم به باکو پناهنده شد. او در ۲۰ تیر ۱۳۲۶ در یک حادثه رانندگی درگذشت.
گروه تاریخ