به گزارش “آژنگ نیوز”اصلاحات ارضی برنامه ای که در بهمن سال ۱۳۴۰ اجرا شد،بدون انجام تحقیقات مقدماتی بود.به همین جهت آسیب جدی به کشاورزی ایران وارد آورد.
دراین خصوص ابوالحسن بهنیا از فعالان سازمان برنامه در دهه۴۰در مصاحبه اش با پروژه تاریخ شفاهی ایران می گوید: در دانشگاه هارواردا صلاحات ارضی به آن صورتی که انجام شد نتیجه اش منفی بود دربارۀ آب. برای اینکه اکثر دهات ایران که در حدود شصت هزارتا دِه شمارش شده است با آب قنات مشروب میشدند.
قنات یک کانال زیرزمینی است که منابع آب زیرزمینی را به سطح زمین میآورد، بدون هیچ تلمبهای و بدون هیچ وسیلهای و این آبیاری سنتی منحصر به ایران و بعضی کشورهای مجاور ایران بود. این واقعاً قسمت اعظم کشاورزی ایران را تأمین میکرد.
در اثر اصلاحات ارضی امر قنوات تقریباً مردم و کشاورزان نتوانستند مثل سابق قنات را دائر نگه دارند. چون قنات یک کانالی است زیرزمینی که هرسال بایستی در آن تعمیر کرد، کار کرد.
اگر یک سال شما کار نکنید مقدار آب قنات پایین میآید و اگر چندین سال ادامه پیدا کند، اصلاً قنات خشک میشود. مقنیها کار میکردند روی قنات. مقنیها اشخاصی بودند که توی دهات زندگی میکردند و به این کار قنات میپرداختند. بعد از اصلاحات ارضی دیگر این مقنیها یواشیواش از کار خودشان رفتند، یعنی مالکی نبود که به اینها پول بدهد و اینها این کارها را انجام دهند. این بود که بهتدریج آب قنوات خشک شد و از این جهت خسارت مهمی به قنات رسید ولی اگر قیمت گندم مصنوعاً پایین نگاه داشته نشده بود خب امکان این بود که شاید یک روز کاری بشود به تدریج باز قنوات را دائر کنند ولی خب نشد.
بعدها هم که کاری انجام دادند همه اش به فکر این شدند که سدهای بزرگ ساخته شود، از این سدها بیشتر استفاده برق شود. کمااینکه سدهایی ساخته شد قبل اینکه شبکه های آبیاری برای زیر این سدها تأسیس شده باشد. مثلاً سد دز که یکی از سدهای بزرگ ایران است، شاید هنوز هم تمام شبکه آبیاری زیر سد دائر نشده باشد. این بود که سدسازی میشد ولی آن کار آبیاری به آن صورتی که بایستی بشود نشد.
آن موقعی که من در بنگاه آبیاری بودم خیلی تلاش کردیم که شاید تکنیکهای جدیدی را به کار قنات وارد بکنیم. با اصل چهار برنامهای داشتیم در این کار و سعی و کوششی در این راه میکردیم ولی اینها همه به اصطلاح تجربه بود، هنوز به جایی نرسیده بود.
آنچه مسلم بود این بود که وضع دستمزد برای مقنیها طوری شده بود که دیگر برای کسی صرف نمیکرد کار قناتی بکند و آن جاهایی که مالک رفته بود، دیگر قنوات آبشان خیلی کم شد و پایین آمد. این خیلی مؤثر بود.
گروه تاریخ