مناسبات تاریخی ایران و عثمانی در همۀ وجوه و ابعاد آن، به‌عنوان یکی از مباحث و مسائل مهم و در عین حال جذاب، همواره مورد توجه پژوهشگران و محققان تاریخ ایران، تاریخ عثمانی و نیز علاقه‌مندان به تاریخ مناسبات خارجی ایران و عثمانی بوده است. با وجود این، بدون اغراق می‌توان گفت تاریخ‌نگاری سنتی سده‌های پیشین در ایران و عثمانی عمدتاً ماهیتی سیاسی داشت و همین نوع تاریخ‌نگاری بر چگونگی ترسیم مناسبات دو سرزمین و دو ملت مسلمان تأثیر تعیین کننده‌ای داشته است؛ تا جایی که میراث فکری مشترک این دو همسایه -که در سایۀ پیوندهای فکری و تاریخی آنها پدید آمده- به شکل شایسته و بایسته مورد توجه قرار نگرفته است. از این رو، به‌رغم شکل‌گیری و رواج تاریخ‌نگاری مدرن طی یک سدۀ اخیر، همچنان مسائل سیاسی، نظامی و دپیلماتیک به‌عنوان محور عمدۀ پژوهش‌های تاریخی مربوط به مناسبات ایران و عثمانی مطرح است و به وجوه دیگر مناسبات دو سرزمین که بدون اغراق به مراتب مهم‌تر و تعیین‌کننده‌تر از مسائل سیاسی و نظامی بوده‌اند و در شکل‌گیری و قوام حیات فکری و اندیشه‌ای در دو سرزمین و دو ملت تأثیر و نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند، چندان که باید توجه نشده و یا به شکل جسته و گریخته و کم‌رنگ و کم‌رمق مورد امعان نظر قرار گرفته است.
توجه به مسئلۀ فوق به‌عنوان پردۀ مهمی از پیوندهای تاریخی این دو همسایۀ مهم و بزرگ، زمینه را برای برگزاری همایش «مناسبات فکری ایران و عثمانی» فراهم کرد و این همایش در 14 تیر 1397 در پژوهشکده تاریخ اسلام به همت گروه جریان‌های فکری جهان اسلام برگزار شد. درواقع، این همایش فرصت مناسبی بود تا محققان و متخصصان تاریخ ایران و عثمانی در کشور با هدف بازخوانی و بازشناسی میراث فکری مشترک دو سرزمین گرد هم جمع آیند و ضمن ارائه دستاورد مطالعات و اندیشه‌های خود حول محور موضوع همایش، به تبادل نظر دربارۀ این مسئلۀ مهم بپردازند.
گروه گزارش