“آژنگ نیوز”:اداره کل آمار در سال ۱۲۹۷ خورشیدی به موجب تصویبنامه شماره ١١۶٧- اول میزان ۱۲۹۷ هیئت دولت در زمان ریاست وزراتی و ثوق الدوله بنام «اداره سجل احوال » تاسیس شده ودر شهرهای مهم شعبی تشکیل داد.
وظیفه اداره سجل احوال در بدو امر بسیار ساده بود و از نظر اینکه مردم آشنایی به تشکیلات جدید نداشتند
ضمانت اجرائی هم برای اجرای مقررات آن تصویبنامه وجود نداشت.
مفاد تصو یبنامه این بود که کلیه رؤسای خانواده ها مکلف بودند به حوزه های سجل احوال مراجعه نموده و
برای هر یک از افراد عائله خود اظهارنامه ای در دو نسخه نوشته و تسلیم اداره ثبت احوال نمایند. و در مقابل آن شناسنامه های خود را دریافت دارند.
مقررات این آئین نامه تا سال۱۳٠۴ در چند شهر بزرگ اجر میشد ولی چون افراد پی به اهمیت سجل احوال نبرده بودند مطالبی بر خلاف حقیقت در اظهار نامه مینوشتند و چون نوشتن این اظهار نامه ها هم بدست خودشان بود؛اغلب قلم خوردگی داشت و در آنها مطالبی ضد و نقیض نوشته شده بود.
در سال ۱۳۰۴ با استفاده از تجربیات هفت سال قبل قانونی بتصویب مجلس رسید و مقررات جدیدی برای ثبتاحوال وضع گردید.
این قانون نیز تا ۱۳۰۷ جریان داشت و در این سال قانون جدیدی وضع شد و بخصوص در این قانون توجه شد که ضمانت اجرایی برای اجراءمقررات سجل احوال قائل شوند.
شناسنامه های قلابی
از ۱۲۹۷ تا ۱۳۰۷ سازمان اداره کل آمار دروزارت کشور بود و اداره مستقلی وجود نداشت.موضوع بسیار جالب توجه این است که حقوق مامورین آن اداره از عوائد صدور شناسنامه ( هر شناسنامه یک ریال) تادیه میشد.
در نتیجه هر چه تعداد شناسنامه های صادره بیشتر میشد، عائدی کارمندان آن اداره هم زیاد میگردید و این امر باعث شده بود که تعداد زیادی شناسنامه بدون اینکه در مقابل آن اظهار نامه ای تنظیم و تسلیم شده باشد صادر گردد و بخصوص در مواقع انتخابات اشخاصی که ذینفع در جریان انتخابات بودند به آن اداره مراجعه میکردند و با وسائلی تعداد لازم شناسنامه بدون اینکه در مقابل آن اظهار نامه ای وجود داشته باشد تحصیل میکردند .
تا مدتها بعد هم اداره که آمار کم و بیش به شناسنامه هایی از سابق برخورد میکرد که چون به بایگانی مراجعه می دادند معلوم میشود برای آن اظهار نامه تنظیم نگردیده است.
استقلال اداره آمار
معایب فوق باعث شد که در قانون سجل احوال تجدید نظر بعمل آمد. در سال ۱۳۰۷ قانون جدیدی از مجلس گذشت له بموجب آن اداره سجل احوال مستقل کردید و دارای بودجه ای معین شد . ماده مذکور نام این اداره را اداره کل احصائیه وسجل احوال گذاشت.
در قانون و آئین نامه ۱۳۰۷ نیز بتدریخ در سالهای ۱۳۱۴ و ۱۳۱۵ و١٣١۶ اصلاحاتی بعمل آمد تا اینکه در سال ۱۳۱۹ قانون و آئین نامه آن که در سالهای بعد اجرایی گردید ؛از تصویب مجلس شورای ملی گذشت.
سازمان اداره آمار
سازمان اداره آمار در سال ۱۳۰۷ بسیار ضعیف بود و جز در چند شهر مهمتشکیلاتی نداشت ولی بتدریج به بودجه ای که در اختیار آن اداره گذارده شد و با در نظر گرفتن تجربیات قبلی سازمان داخلی شهرها را تکمیل می نمود. بطوریکه قبلا اداره کل آمار دارای ۱۰۶ اداره در تمام کشور میباشد.
که هر اداره بیک حوزه شهری و دهستان تقسیم گردیده که من حیث المجموع ۹۱۸ حوزه در تمام کشور مسئول اجرای مقررات قانون ۱۳۱۹ هستند و بتناسب تعداد ده در هر دهستان اداره آمار نمایندگانی دارد که مکلف هستند در طول یکماه دهات حوزه ماموریت خود را گردش کنند و وقایع را ثبت نمایند .
مسئله سرشماری
البته وظیفه اصلی اداره کل آمار تعیین نفوس واقعی کشور است و این امر از بدو تاسیس مورد کمال توجه آن اداره بوده است .
انجام این منظورهم فقط بوسیله سرشماری ممکن است و روی این اصل در قانون ۱۳۰۷ که بتصویب مجلس رسیده است مقرر است که اداره کل آمار باید هردهسال یکمرتبه در تمام مملکت عمل سرشماری را انجام دهد.
ولی فقدان وسائل و بودجه کافی باداره کل آمار فرصت نداد که در حین اجرای مرحله اول آن قانون یعنی صدور شناسنامه برای نسل حاضر موفق شود عمل سرشماری را نیز انجام دهد.
تهیه مقدمات شروع سرشماری به تا سال ۱۳۱۷ اداره کل آمار هم خود را معطوف به صدور شناسنامه برای افراد کشور و تهیه آمارهایی نمود تا اینکه پس از تهیه مقدمات امر شورائی بنام شورای عالی” احصائیه“ تشکیل داده است .
این شورا از سال ۱۳۰۴ تا سال۱۳۱۷ بطور متناوب تشکیل میشد و برای امر سر شماری مطالعاتی مینمود. در این شورا قوانین ممالک خارج در امر سر شماری مورد مطالعه قرار گرفت و پس از مطالعات دقیق طرحی برای سرشماری ایران تهیه گردید و در سال ۱۳۱۸ با آئین نامه آن بتصویب مجلس شور ایملی رسید.اولین سرشماری رسمی و قانونی ایران نیز بر اساس این قانون انجام شد.
گروه تاریخ