“آژنگ نیوز”:آقا رضا خان عکاس باشی ، از اولین عکاسان دوره قاجار بود که به واسطه همین شغل به مدارج بالای حکومت ناصرالدین شاه رسید.او آجودان مخصوص ، مشهور به اقبال السلطنه ، متولد۱۲۵۹ ه . ق . پسر آقا اسمعیل جدید الاسلام و برادر میرزا علینقی حکیم الممالک بود . آقا رضاخان در آغاز کار از پیشخدمتان حضور ناصر الدین شاه بود و سپس در سال۱۲۸۰ ه. ق. بلقب عکاسباشی البته( عکاسباشی شاه) و پس از بازگشت علاوه برسمتهای عکاسباشی و پیشخدمت مخصوص بسمت خازن صرف جیب شاه( ۱) ملقب گردید در سفر اول ودوم ناصر الدینشاء باروپا در سالهای ۱۲۹۰ و ۱۲۹۵ ه. ق. بهمراه شاه با روپا رفت از سال ۱۳۰۱ ه . ق رئیس ووزیر قورخانه شد.
محمد حسنخان اعتماد السلطنه در یادداشتهای روزانه خود ( ۱۵ رمضان ۱۳۰۱ )مینویسد : « ریاست قورخانه به آجودان مخصوص در عوض پانزده هزارتومان پیشکش در هر سال از تفاوت عمل » و در سال ۱۳۰۲ ه. ق. ملقب به اقبال السلطنه شد.
در سال ۱۳۰۴ ه . ق . علاوه بر وزارت قورخانه نیابت فتحعلیخان پسر یکسال و نیمه کامران میرزا نائب السلطنه که امیر توپخانه شده بود داشته است. نامبرده در یک زمان هم رئیس توپخانه و هم وزیر قورخانه بوده است. در سال ۱۳۰۶ ه. ق که محمد صادق خان امین نظام رئیس توپخانه بعلت نزاع توپچی ها و نسقچیها در روز سلام و مرخص کردن توپچی ها از عمارت توپخانه از تمام مناصب و شئونات خلع شد شاه توپخانه را با گرفتن پنجهزار تومان پیشکشی به اقبال السلطنه داد. وی در اواسط سال ۱۳۰۷ ه . ق ه . ق . بمرگ ناگهانی در آجودانیه شمیران باغ شخصی خود فوت کرد و معروف شد که ناصرالدینشاه؛آقارضا خان آجودان مخصوص بوسیله حاجب الدوله خود ( حاج حسینعلیخان قاجار دولو) با قهوه مسموم یا باصطلاح آن زمان قهوه قجری او را مسموم کرده است و میگویند که علت مسمومیتش هم این شد که فروغ الدوله ملکه ایران (۲)دختر ناصرالدینشاه و زن علیخان ظهیر الدوله خاطر خواه او بود وغالباً با او مراوده داشت ناصر الدینشاه بوسیله ظهیر الدوله داماد خود از قضیه آگاه شد و دستور داد که او را مسموم نمایند .
محمد حسن خان اعتماد السلطنه در یادداشتهای روزانه خود ) ۱۰ جمادى الثانیه۱۳۰۷ ه . ق .) در این باب چنین نویسد : « صبح بکمز ) محمد حسن عماد الاطباء ) آمد.
خبر فوت اقبال السلطنه را به من داد خیلی متألم شدم دیروز صبح که سلطنت آباد میرفتیم که آبدار و یک قهوه چی دیدم میروند پرسیدم از کی است معلوم شد از اقبال السلطنه است که امروز جمعه محض تفنن به آجودانیه باغ خودش که شمیران است میرود آنجا که رفته بود با کمال تر دماغی نهاری خورده بود خوابی کرده بود برخاسته بود چای میل کرده بود درشکه اش را حاضر کرده بودند که شهر بیاید که واپس افتاده بموت فجأه فوت میشود اگر چه حکیم الممالک اقبال السلطنه وزیر قورخانه و امیر توپخانه را خبر کرده بودند بعضی از اطباء برده بود اما همان ساعت که افتاده بود فوت کرده بود.
شب ساعت شش کالسکه بزرگ امین الدوله را برده بودند نعش او را آورده وارد خانه اش کرده بودند این شخص چهل و هشت سال داشت از اول دولت ناصرالدین شاه که هر دو غلام بچه بودیم با هم آشنا بودیم دنیا برای او خیلی مساعدت کرد خودش هم بسیار قابل و عاقل بود دارای مناصب و شئونات شد البته یک کرورمال دارد خلاصه با کمال تألم در بخانه رفتم خدمت شاه که رسیدم از فوت مثل اقبال السلطنه نوکری متألم نبودند بلکه خوشحال بودند و مایه یأس همه شد . و نیز مینویسد: « یکشنبه ۱۱جمادى الثانیه ۱۳۰۷ : « صبح خانه اقبال السلطنه رفتم فاتحه خوانی بود بقدری حالتم پریشان شد که نتوانستم بنشینم برخاستم تا بدرخانه رفتم گریه میکردم خدمت شاه رسیدم.
امین نظام رئیس و جهانگیرخان وزیر قورخانه شد این هر دو مسبوق باین منصب بودند ازاینها گرفته بودند به اقبال السلطنه داده بودند و حالا باز بخودشان رسید .
—————-
(۱)توضیح:خازن صرف جیب در زمان سلطنت ناصرالدین شاه از مشاغل مهم و محترم درباری و عبارت از این بوده که هر وقت ناصرالدینشاه میخواست انعامی بکسی بدهد حواله پرداخت آن را با داره مزبور میداد وجوهی که بعنوان پیشکشی (رشوه بشاه داده میشد پولهای کم باداره صرف جیب و زیاد را بخزانه بحساب وجوهات خاصه تحویل داده میشد. خازن صرف جیب را در آن زمان متصدی اداره صرف جیب همایون و تحویلدار صرف جیب مبارک و تا زمان محمد شاء امین الصره نیز میگفتند ) بهمین مناسبت لقب پاشا خان امیر الملک مدتى امین الصره بود و بعد بسمت آجودان مخصوص حضور شاه نیز انتخاب گردید در سفر اول ناصر الدین شاه (۱۲۹۰ ه. ق ) سمتش عکاسباشی و در سفر دوم (۱۲۹۵) ه. ق.سمتش آجودان مخصوص و خازن صرف جیب شاه بود.
(۲)تومان آغا ملقب به فروغ الدوله که بعداً ملقب به ملکه ایران گردید دختر خازن الدوله که اصلا گرجی و یکی از زنان ناصر الدین شاه بوده است.
گروه تاریخ