“آژنگ نیوز”:افتتاح اولین مجلس شورای ملی ایران در دوره قاجار صورت پذیرفت.فرمان مشروطیت درتاریخ چهاردهم جمادی الثانی ۱٣٢۴ (۱۳ مرداد سال ۱۲۸۵ خورشیدی)درقصرصاحبقرانیه صادر گردید و شاه اجازه داد که مجلس شورای ملی از منتخبین شاهزادگان و علما و قاجاریه و اعیان و اشراف و ملاکین وتجار و اصناف بانتخاب طبقات مرقومه در دارالخلاقه طهران تشکیل و تنظیم شود.
پس از صدور این فرمان ، مرحوم میرزانصر الله خان مدیر الدوله صدر اعظم با جمعی از تجار به قم رفته، علماء را که در آستان حضرت معصومه متحصن بودند به طهران آوردند عصر شنبه بیست و هفتم جمادی الثانیه در عمارت مدرسه نظام با حضور علماء و رجال و اعضای دولت نخستین جلسه مجلس شورای علمی تشکیل شد. نماینده شاه در این مجلس علیرضا خان عضد الملک ایلخانی قاجار از مدعوین پذیرائی میکرد در این جلسه مرحوم میرزا نصر الله
خان نائینی صدر اعظم،نطق مبسوطی ایراد کرد و در طی آن درباره لزوم اتحاد دولت و ملت و حسن توجه شاه در برقراری اساس حکومت ملی مطالبی بیان نموده و گفت شاه مقرر فرمودند که عجالته محل موقتی این مجلس محترم ملی تعیین و در آنجا با حضور آقایان علماء ووزراء و اعیان و اشراف و تجار و اصناف صرف شیرینی و شربت شود، بدیهی است که اولیای دولت اهتمام بلیغ خواهند نمود که لایحه قواعد انتخابات و نظامنامه مجلس شورای ملی بزودی موافق دستخط همایونی از چهاردهم .. جمادى الآخره ترتیب و اعضای مجلس ملی در طهران جمع و به افتتاح این مجلس محترم مبادرت شود.
افتتاح مجلس شورای ملی
این جلسه تا اوایل غروب ادامه داشت و پس از آن علماء و رجال و امنای دولت،مجالس دیگری در همین محل تشکیل دادند و نظامنامه انتخابات را مدون و مرتب کرده در ۱۹ رجب ١٣٢۴ به تصویب شاه رساندند ،و انتخابات شروع شد.طرز انتخاب وکلا در این دوره با ادوار دیگر فرق فاحشی داشت، به این معنی که در این دوره انتخابات طهران بطور صنفی صورت پذیرفت و بیشتر نمایندگان از طبقه اصناف بودند و تنها از آن میان مرحوم محقق الدوله و آقایان وثوق الدوله و صدیق حضرت و اسدالله میرزا شهاب – الدوله و صنیع الدوله و مخبر الملک ودکتر سید ولی الله خان معلوماتی داشتند. در بعضی از شهرستانهای ایران چون این امر تازگی داشت و نام دو کیل و انتخابات برای آنان میرزا نصر اله خان مدیر الدوله معمایی شده بود، عموماً در این موضوع مداخله نکرده آن را به بزرگان و سران قوم خویش محول کردند مثلا در زنجان وقتی که اهالی از تعیین وکیل با خبر شدند.گفتند:ما با کسی نزاع نداریم، انتخاب وکیل برای چیست ؟
سرانجام پس از گفتگوی بسیار آقا شیخ ابراهیم زنجانی و میرزا بزرک مقبل لشگر همدانی را انتخاب نموده گفتند اگر کسی با ما کاری یا معامله ای یا حرفی دارد به این آقایان مراجعه و گفتگو نماید.
وکلای اصفهان راهم به استخاره آقانجفی معین نموده به طهران فرستادند و وکیل فارس هم به موجب تلگراف قوام اللمک شیرازی میرزا ابوالحسن خان بانکی که در طهران بود معین شد، ولی ولیعهد به رسیدن و کلای ولایات به طهران جلو گیری میکرد و مانع ورود آنان به پایتخت میشد. وکلای پایتخت که چنین دیدند، تلگرافهای حضوری نموده و کلای شهرستانها را به طهران خواندند. اول وکیلی که وارد پایتخت شد وکیل الرعایای همدانی و کیل همدان و دومی آقای تقی زاده و کیل تبریز بود.
عضدالمالک قاجار نایب السلطنه
پس از انجام انتخاب وکلاء تهران در روز یکشنبه هجدهم شعبان سه ساعت به غروب مانده همه وزیران و سفراء و کنسول ها و بسیاری از امنای دولت و رجال و اعیان با لباسهای رسمی در کاخ گلستان جمع شدند.خیابانهای اطراف با بیرقهای شیر و خورشید عمارت گلستان تزئین بسته و در دکانها قالی و قالیچه و چراغ های زیبا آویخته بودند مظفر الدینشاه باوجود بیماری و درد پا در صندلی چرخدار نشسته از میان هیاهوی زن و مرد به کاخ گلستان آمد.در این هنگام عضد الملک قاجار و نظام الملک به پیشواز شاه آمده او را بکاخ گلستان بردند و بمحض ورود شاه ، نمایندگان که کفشهای خود را از پا در آورده بر روی زمین نشسته بودند ، بر خاسته مراسم احترام را بجای آوردند. مظفر الدین شاه که درد پایش شدت پیدا کرده بود بهمان حال نشسته خطابه را ایراد نمود .
شاه پس از ایراد خطابه گفت :سالها در آرزوی چنین روزی بودم و خدا را شکر که به آرزوی دیرینه خود رسیدم و پس از بیان این جملات با حالتی افسرده و چشمانی گریان خطابه افتتاحیه را قرائت نموده و چون بپایان رسید موزیک نواخته شد . در همان لحظه از میدان توپخانه یکصد و ده توپ شلیک شده پس از آنکه افتتاح مجلس بپایان رسید سفیران و کنسولها و امنای دولت پراکنده شدند ولی نمایندگان مجلس به مدرسه نظام محل مجلس شورای ملی مراجعت کردند ، پس از گفتگوی بسیار چون شب فرارسید متفرق شدند.آن شب درتهران ودیگر شهرها بنام گشایش پارلمان ایران چراغانی کرده جشن های بسیار برپا داشتند فردای آنروز که دوشنبه بود دوباره نمایندگان درهمان محل مدرسه نظام جمع شده صنیع الدوله را به عنوان رئیس و و ثوق الدوله را نایب رئیس یکم و امین الدوله را نایب رئیس دوم انتخاب کردند و از میان خود اشخاصی را معین کردند تا نظامنامه داخلی مجلس را تهیه نمایند.
در این اوقات مشیر الملک ومؤتمن الملک برآن صدر اعظم مشغول ترجمه و تدوین نظامنامه اساسی برای مجلس شورای ملی بودند .
پس از این جلسه چند بار دیگر هم جلسات نمایندگان در عمارت مدرسه عالی نظام تشکیل شد و سپس نمایندگان به مظفرالدین شاه نامه نوشته درخواست محلی را برای مجلس نمودند و شاه هم دستور داد تا کاخ بهارستان را که از بناهای مرحوم میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی بود برای مجلس شورای ملی اختصاص دهند.
نخستین جلسه مجلس شورای ملی در عمارت بهارستان در اول ماه رمضان چهار ساعت به غروب منعقد شد.نمایندگان که منتظر رسیدن نظام -نامه اساسی بودند(در ابتدا قانون اساسی را نظامنامه اساسی میگفتند )با بی حوصلگی انتظار صدر اعظم را میکشیدند.در این اثنا صدر اعظم نظامنامه اساسی را بمجلس آورد و باطلاع نمایندگان رسانید ولی چون مواد آن مبتنی بر اصول استبدادی بود از طرف مجلس رد شد و قرار شد و کلاه خود قانون اساسی را بنویسند و برای امضا شاه بدر بار و هیئات دولت بفرستند.
از این به بعد مرتبا جلسات مجلس در عمارت بهارستان تشکیل میشد در ابتداء نمایندگان قیدی نداشتند و بر روی زمین دور یکدیگر مینشند و به شکایات و اصله ترتیب اثر داده از تعدیات و اجحافات جلو گیری مینمودند،و هر گونه ظلمی را اگر چه ناچیز بود با حرارت و عصبانیت مورد حمله قرار میدادند.در حقیقت مجلس همان عدالتخانه بود و اطلاق لفظ پارلمان بدان صحیح نمی بود .
نکته ای که در تاریخ مجلس اول شایسته ذکر است، آمدن اولین وزیر بمجلس میباشد، چون هنوز قانون اساسی نوشته نشده و حدود و مسئولیت وزراء معلوم نگردیده بود و از طرفی هم وزراء و درباریان به مجلس بی اعتنا بودند،تا روز ۲۲ رمضان ١٣٢۴ هیچیک از وزیران پا به مجلس نگذاشتند.
میرزا نصر الله خان مشیر الدوله
در این روز آقای حاج مخبر السلطنه هدایت از طرف صدر اعظم وقت (پدر مرحوم پیرنیا) به مجلس آمد و نامه ای از صدر اعظم مجلس ارائه داد که در آن نامه صدر اعظم خطاب به حاج مخبر السلطنه نوشته بود:
شما به مجلس بروید و از طرف دولت به مجلس بگوئید که دولت ۲۰ کرور تومان مقروض است و با دو دولت روس و انگلیس مذاکره کرده که از آنها پنج کرور تومان قرض بگیرد و سپس شرایط قرضه را که ربح آن صدی هفت و گروگان آن نزد روسها گمرکات شمال و نزد انگلیس تلگرافخانه و پستخانه بود. برای نمایندگان قرائت کرد.
از این نامه همهمه در مجلس افتاد و نمایندگان مخالفت خود را با قرض از خارجیان آشکار کردند و برای نخستین مرتبه دولت با مخالفت مجلس مواجه شد و این اعتراض نمایندگان سبب رنجیدگی خاطر در باریان و وزراء گردید . این مجلس با تمام نقائص و ناپختگی ها که داشت در مدت کوتاه و پر حادثه خود به خدمات بزرگی نائل گردید و توانست در راه رسیدن به دموکراسی حقیقی و اساسی حکومت ملی قدمهای موثری بردارد و از خدمات مهم آن تهیه قانون اساسی و اقدام به ایجاد بانک ملی و جلوگیری از قرض خارجی و لغو تسعیر و تفاوت عمل جزء اصل مالیات باشد و لغو و حذف مخارج بیهوده است که در پرتو ایمان و ملت دوستی به انجام آنها موفق گردید.
گروه تاریخ