“آژنگ نیوز”:برنامه دولت برای مبارزه با گرانفروشی چندین و چند بار در تاریخ ایران تکرار شده است.مثلا در دی ماه سال ۱۳۲۸خورشیدی ماه؛ جدال شهرداری و دولت و کاسب کارها بود. شهرداری از چند هفته پیش برای هر چیز نرخ معین کرده بود. …. چند روز بعد، یا دکانها را بسته بودند یا اصلا توی دکان جنسی پیدا نمیشد…. آنوقت دولت آمد و اعلامیه داد که فعلا نرخهای شهرداری ملغی شود تا بعد رسیدگی کنند … دوباره دکانها باز شد.اما دراین میان کسبه هم برای نرخ گذاری کالاهایشان دلایل و حکایاتی داشتند که در ادامه بخش دوم گلایه های آنان را می خوانید:
خیاطی ها
… توی تهران ، خیاط خانه های درجه ۱، شاگرد برای دوختن یک کت ۳۵۰ریال یک شلوار صدو بیست ریال و یک جلیقه ۱۰۰ریال اجرت میگیرد.هر یکدست لباس هم تقریباً ۱۸تومان مویی ولائی و تکمه و نخ و خرج کار اعلای فرنگی میخواهد ، این می شود ۷۵تومان ، آنوقت شهرداری برای یک دست لباس ،نرخ گذاشته ۹۰تومان . تازه برق کیلوواتی ۷ریال و کرایه و سرقفلی دکان و اجرت استاد کار و خرج شکافته کاری هم توی این حساب نیامده است.
… وقتی که شهرداری اینجور نرخ ،میگذارد ما هم لباس های مردم را خراب می کنیم معوض لائی متری ۹تومان کرباس متری ۱۳ریال کار میکنیم ، عوض اینکه یک شاگرد سر یک کت ۳روز کار کند نصف روز کار میکند یکی نیست به این آقایان نرخ گزار بگوید : آقا شما یک کارگر با یک چرخ خیاطی و یک قواره پارچه ، توی همین شهرداری بدهید بدوزند. هر چه اجرت برداشت، ما هم همان قدر می گیریم، نه آنکه بردارید بنویسید : اجرت دوخت لباس فلان قدر ، اجرت دوخت یعنی ما به مشتری بگوئیم : نخ و سوزن و چرخ راهم خودت بیاور!
سلمانی ها
…. شما که خودتان اهل حساب هستید ، بیائید حساب کنید : پیش از جنگ جهانی، یک تیغ یا ماشین اصلاح را می خریدیم ۳۰ریال ،حالا میخریم ۲۰ریال یکعدد قیچی بود ۱۵ریال ، حالا شده ۱۳۰ریال ، یک من نان بود ۲ریال حالا شده ۸ریال ،یک من گوشت را میخریدیم ۹ریال حالا میخریم ۷۵ریال . برق بود کیلواتی ۲ریال حالاشده ۷ریال . روغن بود یک من ۴۵ریال حالا شده ۲۸۰ریال، به کارگر میدادیم روزی۲۵ریال . حالا میدهیم ۸۰یا ۱۰۰ریال .اینها درست شد ؟
آنوقت پیش از جنگ ما برای اصلاح سرمیگرفتیم ۸تا ده ریال حالا شهرداری گفته بگیرید : ۷٫۵تا در ۹ریال آخر شما را بخدا از روی چه حالی ؟ چطور همه چیز از اجرت کارگر و صابون گرفته تابرق و کرایه دکان،چهار و پنج برابر شده ، اما ما باید نرخ دستمزد را پائین بیاوریم ؟دولت که خودش حاضر نیست یک قران برقش را ارزان کند چطوربه ما چنین حرفی میزند..
اصلا میدانید ، ماهیچوقت روی کارمان نرخ نمیگذاریم، هر چه مشتری داد می گیریم و میگوئیم خدا بده برکت!»
اطو شویی
…. کاسب کلاه سرش نمیرود ما سابقا یک دست کت و شلوار را میگرفتیم ۳۵ریال خوب ، هر لباسی هم توی بنزین هم میشستیم و با دقت هم اطو و لکه گیری میکردیم .قدر پنج شش ریال برای ما داشت … بعد یکدفعه آمدند و گفتند : کت و شلوار را جدید ۲۵ریال برای ما که دیگر صرف نمیکرد، ما هم آمدیم و فکر تازه ای کردیم : عوض اینکه لباس را با بنزین بشوریم و بعد اطو بکشیم، زیر همان ماشین بخار شستیم. اگر لباس لکه داشت، یکی دو روز تو میرفت و ظاهر لباس تمیز می شد.این کار برای ما فقط ۵ریال خرج داشت ۲۰۰ریال بقیه منفعت بود ، لباسها هم دوباره چر کی اش بر میگشت و باز پیش خودمان می آمد…
به ما گفتند برای شستن شلوار ۶ ریال بگیرید . ما هم دیگر شلوارها را با بنزین نمی شستیم برای هر شلوار ده شاهی چوبک خرج میکردیم خوب شلوار تمیز میشد و مشتری هم میبرد و نرخ شهرداری هم عملی میشد. اما دیگر چکار داشتیم که همه شلوارها تنک و کوتاه میشد و داد و فریاد مردم بلند میشد … نرخ شهرداری که اجرا شده بود.
آجیل فروشی ها
… حضرت آقا آجیل هم حکم بادمجان را دارد. یک بادمجان ،توی دکان سبزی فروشی قیمتش دهشاهی است،اما تا سر سفره بیاید یکی ۱تومان تمام میشود….
ما،فندق را در قم میخریم کیلویی ۳۴ریال، چقدر کرایه میدهیم ،مقداری توی راه میریزد.مبلغی باید عوارض بدهیم . کیلوئی ۲ریال میگیرند میشکنند.درهر کیلو تقریباً ۱۵۰گرم پوک در می آید که باید دور ریخت کیلولی ۳ریال خرج بو دادن هم دارد؛ تازه وقتی فندق را میخریم تر است و بو که داده میشود هم خشک میشود.وزنش کم میشود. نمک و آب لیمو هم میخواهد . خرج دکان و سرقفلی و برق و آب هم داریم.
آنوقت شهرداری فندق را نرخ گذاشته بود کیلویی ۳۱ریال .نخود چی را میخریم کیلویی۴۵ریال . صد کیلو صد کیلو میخریم و باید سیر سیر بفروشیم . شهرداری نرخ گذاشته بود۸ریال ! تخمه جاپونی ، کیلوئی ۳۷ریال است. خرج شستن و بو دادن هم دارد با خرج های دیگر میشود کیلوئی ۲۴ریال شهرداری گفته کیلوئی ۲۵ریال بفروشید . تخم کدو را در مشهد میخریم ۳۴ریال باید در اینجا بفروشیم ۲۵ریال…»
نانوایی
«…غیر از این نانهای دولتی یا آزاد پزی آنوقتها هم رعیت ها هم هر کدام مقداری نان شیری ، شیر مال،لواش می پختند روی الاغشان می گذاشتند و به شهر می آوردند و میفروختند از پول آن رخت و لباسی برای خود و زنشان میخریدند و به ده اشان بر میگشتند.
خوب آنوقتها نان خیلی ارزان تر از حالا بود.این اداره های غله و نان هم نبود. هر وقتی که بیشتر از مصرف خودش آرد داشت نان می پخت و به شهر میآورد … اصلا حالا زمانه عوض شده توی این شهر یک دکان دو لتی پزی سی هزار تومان و یک دکان از آزاد پزی دوازده هزار تومان سر قفلی دارد… انوقتها که این حرفها بود مردم هم نان ارزان میخوردند، هر کسی هم شب نان و خورشی داشت ۰۰۰اما حالا خیلی ها هستند که نان خالی هم نمی توانند بخورند.»
تهیه و تدوین:حسن محرابی
گروه تاریخ