“آژنگ نیوز”:فلسفه و پیشینه شب چله (یلدا) چنین است:«ماه دی در اول زمستان قرار داد و طبعا برای مردم سادهدل روستایی کهن ما، شبان یا کشاورز ماه مطلوبی نیست و آغاز روزهای سخت است، سرما بیداد میکند، محصولی بهبار نمیآید، چهارپایی نمیزاید، آذوقههای انبار شده نقصان مییابد. پس باید تلاش کرد تا از این ورطه زمانی بیرون آمد.
🔸باید آن را به دادار سپرد و از او یاری گرفت. از این رو بر این سختترین ماه نام دی نهاده میشود که لقبی است برای اورمزد، و به برکت این نام سختی این ماه و این فصل قابل تحمل میشود. مطابق رسم ایرانیان باستان، هرماه فقط یک جشن دارد که آن به سبب تلاقی نام روز با ماه است. در دی ماه، این ماه سخت، چهار روز از این موهبت برخوردار است: اولین روز (روز اورمزد) و سه دیگان دیگر در روز هشتم، پانزدهم و بیست و سوم. و مردم آسودهخاطر از اینکه در هر چهار بخش ماه، اهورامزدا سایهاش بر سر بندگان دارد!
🔸ماه دی سنت عوامانه دیگری نیز دارد و آن نام چله است. شصت روز آغاز زمستان سختتر است، چون از اسفند ماه زمین به آرامی گرم میشود. چهل روز نخستین این شصت روز را چله بزرگ مینامند و بیست روز بعدی را چله کوچک. چهار روز پایانی چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را «چار چار» (چهار چهار) میخوانند که در آن روز انتظار میرود که سرما به اوج خود برسد.
🔸از سوی دیگر این مقطع از نظر نجومی نیز مهم است. در نجوم معمولاً از دو انقلاب نام میبرند، یکی در اول تابستان یعنی در آغاز ماه تیر که انقلاب تابستانی نام دارد و دیگری در اول زمستان یعنی در آغاز ماه دی که انقلاب زمستانی نامیده میشود.
🔸گاهی این پرسش به وجود میآید چرا انقلاب تابستانی را جشن نمیگیریم یا آنچنان اهمیتی به آن نمیدهیم؟
در پاسخ شاید بتوان گفت که در انقلاب تابستانی هنوز رویش هست و زایش، انبارها پر هستند و خورشید در اوج است و روزها میدرخشند و نیازی به یاری بیشتر نیست ولی اول ماه تیر آغاز کاهش نور است. روزها به کوتاه شدن گرایش مییابند و به عبارت دیگر از نور کاسته میشود و چنین رخدادی طبعا نباید با جشن همراه باشد.
🔸در دی بامدادی روشن در پیش است. با شروع زمستان کوتاهی روزها به پایان میرسد و امید به روزهایی که هرروز بلندتر میشوند در دلها جوانه میزند.
نوشته ژاله آموزگار
گروه گزارش