“آژنگ نیوز”:مسابقات اسب دوانی دوره قاجاریه و در حضور ناصرالدین شاه یکی از بزرگترین روز های تماشائی برای مردم تهران در عرض سال ، در این روز؛ ده ها هزار نفر از مردم به تماشای آن میروند .
یکی از افسران روسی قزاقخانه عصر قاجار در توصیف این روز در سال ۱۲۶۲ خورشیدی می نویسد:چون روز اسب دوانی که از طرف شاه معین میشود تقریبا تاریخ آن قبل از وقت معلوم میباشد ، لذا اسب ها را از سه ماه جلوتر پرورش میدهند. ایرانی ها اسب را بطرق خاص تربیت میکنند.
هر روز اسبها را به میدان اسب دوانی برده ، روزهای اول با جُل و بعدها بدون جُل؛ میتازند.اسب ها برای مسافت معین میدوند ، مدعوین مشغول خوردن تنقلات و کشیدن قلیان هستند .
در همان حین دو فیل را که جُل های گران قیمتی دارند بمحوطه مقابل جایگاه شاه میآورند . این دو فیل هیچ کاری صورت نمی دهند و آنها ر ا فقط برای قشنگی میآورند.
با آمدن فیل پسر بچه هایی که لباس زنانه و مردانه در بردارند وارد محوطه شده و رقص های ایرانی میکنند و گاهی تن خود را بطور پر معنی حرکت میدهند و در حالیکه فریاد شادی و تحسین از مردم بلند است خانمهای نمایندگان سیاسی خجالت کشیده و روی خود را با باد بزن های دستی میپوشانند . سوارکاران پس از طی مسافت ، در مقابل شاه قرار می گیرند و برنده مسابقه از دست شاه جایزه بشکل یک کیسه قرمز محتوى پول دریافت میدارد و کیسه را روی سر گذاشته میبرد تا نشان دهد که بچنین افتخاری نائل آمده است . مبلغ جایزه کم نیست.بزرگترین جایزه صد و پنجاه تومان
است . شرط بندی در کار نمیباشد مسافت هاییکه معمولا معین میشود پنج ورست، مسافت هفت ورست و نیم ده ورست ، دوازده ورست و نیم و پانزده ورست است.
در اینجا از ذکر یک نکته نمیتوان خود. داری کرد در حینی که اشراف و خوانین اسب های دونده را بخوبی تماشا میکنند؛ مردم در حال خلسه و هیجانند و گاهی سنگ و چوب زیر پای اسبهای دونده پرتاب می کنند که نگذارند بعضی اسبها جلو بیافتند تا اسب شاه و یا مقربین درگاه ببرد. نصف دایره که اسبها میتازند و مقابل تریبون واقع شده صاف و هموار است ، ولی نیمی دیگر دارای پست و بلندی و حتی خرده سنک زیاد یست که در نتیجه پای اسبها خراب میشود .
در سال ۱۸۸۳ میلادی ( ١٢۶٢ هجری شمسی) من نتایج اسب دوانی را یادداشت کردم و هر کس میتواند از روی آن، سرعت دو اسبهای ایرانی را معین کند. در دور اول که مسافت آن پنج و رست بود دوازده اسب شرکت داشتند. اسب اول این مسافت را در نه دقیقه و نود ثانیه طی کرد. در دور دوم که طول مسافت هفت و رست و نیم و با شرکت هفده اسب بود اسب اول در سیزده دقیقه و یک ثانیه طی کرد.(هر ورست معادل با ۱/۰۶۷ کیلومتر است)
دور سوم طول مسافت ده و رست با شرکت سیزده اسب در مدت ۱۷ دقیقه و ٢۶ ثانیه دور چهارم طول مسافت در ۱۲ ورست با شرکت چهارده اسب در مدت ۲۲ دقیقه و۱۰ ثانیه . دور پنجم طول مسافت ١۵ ورست با شرکت سیزده اسب در مدت ۳۱ دقیقه و ۸ ثانیه .
در ایران اسب دوانی با موانع معمول نیست و بهمین جهت حوادث ناگوار با اینکه راه خوب صاف نیست ، کمتر برای سوار کاران روی میدهد اسبها را بلافاصله بعد از دو ، باجل های نمدی برای جلو گیری از سرما خوردگی محکم میپوشانند. پس از پایان مسابقه دستجات قشونی از مقابل شاه رژه میروند . شاه بکالسکه طلائی خود سوار و همه متفرق میشوند. مردم در حال خوشحالی و هیجان بطرف خانه های خود روانه شده و با صدای بلند از اسب دوانی صحبت می کنند باید علاوه کنم که در اصطبل های اعیان واشراف اسبهای بسیار خوب و اصیلی برای اسب دوانی میتوان یافت ولی آنها را بیرون نمی آورند تا مبادا شاه دیده و پسندیده تعریف کند و صاحبانش مجبور شوند مجاناً پیشکش کنند .
گروه تاریخ