“آژنگ نیوز”:دالان ایران نامی بود که در زمان جنگ دوم جهانی خارجی ها بر روی کشور گذاشته بودند.اینجا مرکز حمل انواع ابزار وسایل و اوات نظامی به کشور شوروی برای مقابله نظامی با آلمان بود.جان .جی . اورلی خبرنگار جنگی آمریکایی که درتابستان سال ۱۳۲۲ خورشیدی به ایران آمده بود در گزارش مطبوعاتی خود مینویسد:تانک اتومبیل باری هواپیما، توپ مهمات ، خوار بار و دیگر مواد مورد احتیاج سربازان و اهالی غیر نظامی که کشورهای متحد امریکا به روسها تحویل میدهند، از طریق خلیج فارس از راه ایران به اتحاد جماهیر شوروی فرستاده میشود .
کمک به اتحاد جماهیر شوروی یکی از موضوعهای مهمی بود که در کنفرانس کازابلانکا این روزولت و چرچیل مورد بحث قرار گرفت و حرکت مهمات و خواربار از میان کوههای صعب العبور ایران بسوی اتحاد جماهیر شوروی و ازدیاد عده امریکا ییانی که بکار حمل و نقل اشتغال دارند. دلیل واضحی است بر اینکه کشورهای متحد امریکا بقول خود و فا کرده است .
مقدار فرستاده ها را نمیتوان ذکر کرد ولی با مهماتی که از راه برمه برای چین فرستاده میشد اساساً قابل مقایسه نیست .
فرمانده یکی از قطارهای اتومبیلهای باری حامل اسلحه و مهمات آمریکا برای اتحاد جماهیر شوروی به قطار فرمان حرکت میدهد. رانندگان این اتومبیل ها پس از هر دو ساعت حرکت ، نیم ساعت استراحت میکنند. فرمانده این قطار با ارا به جنگی معروف به «جیپ» حرکت میکند.
رفته رفته با توسعه و تکمیل راهها و مؤسساتی که دست ساختمان است،این مقدار نیز افزایش خواهد یافت .
جاده ایران را نمیتوان راه نامید ، آنرا باید دالان مهمات و اسلحه خواند که بوسیله طرق دوسه ، خط آهن و راه های هوائی، اسلحه و مهمات از طریق آن فرستاده میشود.امر یکاییانی که در اینجا بکار مشغولند، آنرا دالان ایران » مینامند.
از همان راهها ییکه چنگیز خان و اقوام و حتی مغول گذر میکردند ، یعنی از میان کوههای خطرناک و گذرگاههای پر از برف ، اکنون اتومبیلهای باری امریکائی نیز عبور میکنند. مقدار زیادی مهمات و خوار بار نیز بوسیله راه آهن که از میان کوهها میگذرد حمل میگردد و بر فراز شاهراهها و خطوط آهن مار پیچ نیز قطار هواپیماهای بمب افکن و شکاری بسوی جبهه شوروی درحرکتند .
۲۰۰ اتومبیل باری در یک قطار
در یکی از مسافرتهای خود با نخستین قطار بزرک امریکایی حامل تانک برای اتحاد جماهیر شوروی که امریکا ییان رانندگان آن بودند ، بسوی شمال ایران حرکت کردم. این قطار مرکب از ۳۰۰ اتومبیل باری بود.
مسافرت ما پنج روز طول کشید برای اینکه اطلاعات بیشتری درباره دالان ایران کسب کنم . هنگام بازگشت با راه آهن مسافرت کردم این خط از نقاط صعب العبوری میگذرد که دیدن مناظر اطراف آن شخص را بوحشت میاندارد قسمتی از این مسافرت را در لوکوموتیو بودم که بوسیله یک راننده ارتش امریکا یی حرکت میکرد. در این بازدید من وچند تن دیگر از همکارانم از مؤسسات آمریکائیها نیز دیدن کردیم .
قطعات هواپیما درون این جعبه ها به فرودگاه میرسد و در اینجا بهم وصل شده ، به نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی تحویل میگردد .
کمک به اتحاد جماهیر شوروی
کشورهای متحد امریکا گذشته ازنقشی که در جنگ بازی میکنند ، کمک باتحاد جماهیر شوروی را از جمله کارهای بزرگی میدانند که انجام آنرا بعهده گرفته اند.
صورت اجناسی که تا کنون بدین مقصد فرستاده اند بخوبی نوع کمکهای امریکا را به اتحاد جماهیر شوروی نشان میدهد. در این فهرست همه چیز از یک بسته یا قطعه کابل بطول ۶۵ میل وجود دارد .
حبوبات ، پوتین ، سوپ خنک شیر خشک ، هواپیما ، شکر ، اتوموبیل باری فولاد ، حلبی، پیراهن کش مواد منفجره ، نور افکن و گوشت نمک زده گا و نمونه هایی از این کالاهاست.
مناطقی که مهمات و خواربار از طریق آن ارسال میگردد از این لحظ نیز شایان توجه است که مناظر قدیمی و جدید در آن مشاهده میشود. قطار اتومبیل های باری از نقاطی میگذرد که در اطراف آن ویرانه های آثار باستانی در حال فروریختن است.
اتومبیلها اغلب در راه با الاغ و کاروان شترها مصادف میگردند، برفراز کوه ها دژهای قدیمی ایران بر ایستگاههای نفرین گیری قطار و محل توقف و استراحت سربازانو مراکز تحویل مهمات مشرف میباشند .
برای تسهیل امر حمل و نقل ، در دالان ایران امریکا ییان مؤسسات زیادی بر پا کرده اند طوریکه دالان ، زیبایی و سادگی قدیمی خود را از دست داده و بیک ناحیه عصر ماشین مبدل شده است .
در میان مرغزارها و دشتهای سبز ایران امریکائیان ایستگاههایی برای تحویل هواپیما واتومبیل احداث کرده اندوراهها توسعه یافته است.
نانوایی، رختشویی، سالونهای بزرگ و دیگر ساختمانهای مورد احتیاج کارگران بر پا گردیده است. گذشته از کارگران آمریکایی ایرانیان نیز در این مؤسسات بکار اشتغال دارند.
هنگامی که از قسمت های مختلف دالان بازدید میکردم ، لو کوموتیو های دیزل ساخت امریکا را بوسیله در جرثقیل های بزرگ از کشتی به بندر پیاده میکردند و ۴۸ ساعت بعد همین لو کوموتیوها مهمات و خواربار بسوی سرزمین شوروی میبردند. در یکی از ایستگاهها ، هواپیما ها مورد آزمایش قرار میگیرد و بخلبانان روسی تحویل داده میشود تا آنها را بوی جبهه ببرند.
بعضی از این هواپیماها دو روز پس از تحویل در جبهه کارزار ظاهر میشوند . از ایستگاهی نیز بازدید کردم که قطعات مختلف اتومبیلهای باری و «جیپ» بدانجا حمل میشود و در میان غوغا و هیاهویی که لازمه چنین ایستگاهی است ، کارگران قطعات مختلف را بهم وصل میکنند تکه های اتومبیل از اینطرف کارخانه وارد میگردد و از طرف دیگر بصورت اتومبیل های ساخته شده وجیپ خارج میشود .
امریکا ییانی که اکنون در ایران بسر میبرند انیفورم ارتش آمریکا را در بر میکنند ولی بیشتر بکارهایی مشغولند که در آمریکا بدان اشتغال داشته اند آنهایی که ما مور انجام کارهای اداری هستند بدقت انتخاب میگردند.
حمل مهمات بوسیله راه آهن
بیشتر قسمتهای راه آهن سراسری ایران که از خلیج فارس به بحر خزر کشیده شده اکنون توسط ارتش امریکا اداره میشود و برای حمل مهمات و خواروبار بروسیه بکار میرود. این خطایک رفیق صمیمی قطارهای اتومبیلهای باری آمریکا بشمار میرود .
وسائل امریکائی بکار میرود
خط آهن ایران برای مسافرت خوب بود؛ ولی برای انجام بر نامه وسیع کمک به روسیه بدرد نمیخورد و لذا امریکانیان برای حمل و نقل لوکوموتیو های دیزل به ایران آورده اند. دیگر و سائل مسافرت نیز وارد شده و بدین طریق بر ظرفیت راه آهنایران بمراتب افزوده گشته است . راننده و وسائل حمل و نقل از آن آمریکائیهاست و امریکائیان نیز اداره امور
آن را بعهده دارند و در عوض برای حمل کالاها ، نصف قیمت میپردازند.
عده ای از هواپیماهای آمریکایی که از راه ایران به اتحاد جماهیر شوروی فرستاده میشود، در یکی از فرودگاههای ایران مشاهده میگردد. قطعات هواپیما بوسیله کشتی و اتومبیلهای باری بدین ایستگاه والی حمل میشود و در اینجا بهم وصل شده مورد آزمایش قرار میگیرد و سپس به خلبانان شوروی تحویل داده میشود و آنها هواپیماها را بسوی مراکز خود پرواز میدهند .شماره هواپیماها ییکه اکنون در این ایستگاه هوای تحویل داده میشود جزء اسرار نظامی است؛ ولی بطور محقق بیشتر از ۲۶۰۰ هواپیماییست که از اواخر اکتبر ۱۹۴۱ تا اواخر دسامبر ۱۹۴۳ به اتحاد جماهیر شوروی فرستاده شده است .
روسها با آمریکائیان ملاقات میکنند
دالان ایران مخصوصاً ایستگاههای تحویل حمل جنوبی برای ملاقات سربازان آمریکایی و روسی است. از همان روزهای نخستین امریکائیان و روسها روابط دوستانه ای پیدا کردند.آمریکاییان به من می گفتند خیلی دوست دارند با روسها که کارکنان لایق و کاردانی هستند کار کنند.مواقع مخصوصی مثلا روز ارتش سرخ،روسها و امریکائیها با هم در جشن شرکت میکنند.
ایستگاه تحویل هواپیما میدان وسیعی است در یک دشت هموار که اطراف آن کوههای بلندی واقع شده است . پس از آنکه هواپیماها متصل گردید،هواپیماها را خلبانان آمریکایی پرواز میدهند و سپس روسها تحویل میگیرند و مورد بازرسی دقیق قرار میدهند و اگر کم و کاستی داشت ،جایش میگذارند و سپس بسوی روسیه پرواز میکنند. یک خلبان روسی در یکماه ۸۰ هواپیما را مورد آزمایش قرار داد .
هنگا میکه هواپیماها از آمریکا میرسند؛ دارای علامت نیروی هوایی آمریکا هستند. ولی وقتی روسها آنها را تحویل میگیرند یک ایرانی با قلم مو و یک ظرف رنگ ، ستاره سفید را به ستاره سرخی مبدل مینماید کسی به او توجه نمیکند ولی ابتدای کار مهمی را عهده دارد.
گروه تاریخ