“آژنگ نیوز”:تعزیه و شبیه خوانی در ایران و حتی نوع خاصی از آن در اروپا سابقه قدیمی دارد.در اروپا بعد از مرگ حضرت مسیح تا قرون اخیر با نوعی تاثر مواجه میشویم که مانند تعزیه و شبیه خوانی ایران به موضوعات مذهبی پرداخته و به گونه ای زندگانی حضرت مسیح و حواریون را نشان میدهد.
بعدها این تاثر بنام Vagon Teater مشهور شد وجه تسمیه این اسم اینست که افراد بازی و حتی دکورها توسط سه ارابه از محلی به محل دیگر حمل میشد و دست اندرکاران این نوع خاص تاتی در هر محل یا شهری که میخواستند نمایش خود را اجرا کنند سه ارا به را طوری کنار هم می گذاشتند که فضایی بین آنها بوجود آید و در آن فضا به اجرای نمایش مورد نظر خود می پرداختند و مردم در فضای باز نماشا می نشستند.
در ایران تاریخ تعزیه سابقه ای طولانی تر از آنچه که ما تصور می کنیم دارد. در زمان ساسانیان طبق مدارکی که در دست هست نمایشنامه هایی مانند سوگ سیاوش را اجرا میکردند. اما تعزیه با فرم و تکنیکی که مورد نظر ماست از دوره دیالمه شروع میشود.
البته آنموقع تعزیه ها صامت بوده و بدون اینکه دیالوگی داشته باشد هنر پیشه ها به صحنه وارد میشدند و تنها توجه خوانی به ذکر مصیبت می پرداخته است. بازی گران این گونه تاتر بیشتر در نقش معصومین ایفای نقش میکرده اند.
شبیه خوانی در زمان صفویه به اوج کار خود رسید و حتی بنا به تاکید حکومت مرکزی بدلایل سیاسی و اجتماعی آن زمان حکام محلی در بهتر بریانی آن نقش مؤثری داشته و مردم را چه از نظر مالی و چه از نظر معنوی تشویق میکرده اند.
در اوایل حکومت قاجارها تأثر تعزیه چه از نظر فرم و تکنیک و چه از نظر مکان و محل اجرا پیشرفت قابل ملاحظه ای کرد که تکیه دولت گواهی بر صحت این مدعاست و به قول عده ای تقلیدی از آلبرت هال لندن است.
اما در اواخر حکومت قاجاریه بخصوص در زمان ناصرالدین شاه تعزیه و شبیه خوانی تا حدود بسیار زیادی از مسیر اصلی خود منحرف شده و با دستکاریهایی که در بعضی از قسمتهای آن شد اصالت اولیه خود را از دست داد در شرح زندگانی ناصر الدین شاه میخوانیم که دستور میدهد به سبک تاترهای اروپایی در تکیه دولت پرده نمایش بیاویزند.
این امر تا حدود بسیار زیادی باعث منحرف شدن خواست تماشاگر و حتی نوع بازی هنرپیشه میشود. چون تماشاگر این گونه نمایشات با یک نوع آگاهی قبلی و وقوفی که از کم و کیف ماجرا دارند به تماشا می آیند و این آمدن و تماشا کردن بیشتر برای آنها یک حالت تزکیه نفس و روحانیت نه مطلع شدن از چیزی که قبلا نمیدانسته و با بالا رفتن پرده بر آنها عیان میشود .
بهر حال در زمان ناصرالدین شاه کار بجایی میرسد که لباسهای بازیگران تعزیه بخصوص اشقیا از سفارتخانه های فرنگی قرض گرفته میشد. اما از آنجائیکه این هنر کمتر جنبه نمایشی و تفننی و بیشتر جنبه دینی والهی داشته و رابطه مستقیمی با افکار و عقاید مردم دارد لذا در طول دوران حیات خود فرم کلیش را حفظ کرده و بجائی رسد که بعدا نیز در شهرستانها و آبادیهای ایران ملاحظه میشود.
گروه تاریخ