“آژنگ نیوز”: فولکلور یعنى فرهنگ عامیانه و توده ای ایران ؛بسیارارزشمند است .اما نکته عجیب آن است که این میراث فرهنگی و ادبیات کلاسیک ایران از دیر زمانی مورد تحقیق و تتبع دانشمندان خودی و بیگانه بوده یعنی میراث فرهنگی مردم هامه است. اما گنجینه گرانبهای فولکلور ایران ، با همه جذابیت و شیرینی که داشت ، سر بمهر مانده و چندان توجهی از سوی محققین داخلی بدان نشده و حال آنکه فرهنگ عوام ، بمراتب بیش از فرهنک خواص روحیه وصفات و خصائل حقیقی یک ملت را منعکس می سازد.متاسفانه مورخان قدیمی بیشتر به ثبت رویدادهای درباریان وطبقه خواص پرداخته اند.اما فرهنگ عامه در واقع آئینه تمام نمایی است که ظاهر و باطن ملت در آن جاری است . شایدرژیم های اجتماعی قرون متمادی در این افراط و تفریط که همیشه خواص و متعلقا تش بیش از عوام و منسوباتش مورد توجه بوده، بی تأثیر نبوده است.
از این رو متاسفانه مهمترین مجموعه ای که در خصوص فرهنگ عامه منتشر شده متعلق به مستشرقین خارجی است. یکی از قدیمی ترین منابع باهتمام مستشرق معروف روس پروفسور د ژوکوفسکی » بود که شخصا در دو سفر خود بایران ، نمونه هایی از زبان خود ایرانیان شنیده و جمع آوری و بعد متن فارسی آنها را با ترجمه روسی در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در پطرز بورگ منتشر ساخت این مجموعه مشتمل است بر :
۱- تصنیف های عامیانه که مطربها میخوانند ۲- اشعار مربوط مراسم عروسی۳ – اشعار گهواره ای ولالائی ۴ – معماها . ۵-اشعار مختلف در موضوعات گوناگون.
نمونه دیگر ؛موضوع جمع آوری قصه ها و افسانه های ایرانی است ، بدین معنی که پروفسور کریستن سن دانمارکی در ایام اقامت خود بسال ۱۹۱۲ میلادی در تهران مجموعه ای ازقصه های ایرانی گرد آورده و در سال ۱۹۱۸ متن فارسی و ترجمه فرانسه آنرا برای مقاصد علمی که در نظر داشته منتشر ساخته است.
مورد دیگر مسیو دوربر قنسول سابق انگلیس در کرمان است که به اتفاق خانمش ، مجموعه شیوایی از قصه های ایرانی به لهجه کرمانی و بختیاری گرد آورده و در سال ۱۹۱۹ در لندن منتشر ساخت.این نویسنده چه در جمع آوری متن فارسی و چه در ترجمه آن ، بخوبی از عهده بر آمده است.
اما نکته جالب توجه اینست که نویسندگان؛ بیشتر نظرشان هدیه این کتاب به کودکان انگلستان بوده و این خود میرساند که قصه های ایرانی شایستگی آنرا دارد که نقل مجلس کودکان عموم جهانیان بشود .مجموعه دیگری به سال ۱۹۲۰ مشتمل بر قصه ها و حکایات ایرانی بتوسط برونسور هانری ماسه فرانسوی منتشر شده که در واقع مکمل مجموعه پروفسور «کریستن سن محسوب میشود .
بالاخره مقاله شیوایی هم از طرف پروفسور «رو ماسکویچ» روسی در وصف حال و طرز رفتار و گفتار نقالهای قهوه خانه و معرکه گیرها همچنین تصنیف ها و اشعار عامیانه راجع به موضوعهای گوناگون تدوین شده است.
برای نمونه قطعه ای که در آخر این مطلب میآید ، هفتاد سال پیش مطربها در تهران و اصفهان میخواندند و اشاره ایست به تغییر «مد» در آن زمان و از کتاب پروفسور ژوکوسکی آن رانقل می کنیم :
خلخال آویز ور افتاد
شاخک نماست امسال
تنبان بلند ور افتاد
زانو نماست امسال
چشما درشت ور افتاد
خمار نماست امسال
پیرهن زری ور افتاد
حریرنماست امسال
زن عقدی ور افتاد
صیغه نماست امسال
مرد ریش دار ورافتاد
بی ریش نماست امسال
ای ریشدا را فکری کنید
عهد بی ریش است امسال
ما میدانیم که جمع آوری فولکلور برای حفظ هویت فرهنگی ، انتقال سنت ها و ارائه بینش در تاریخ ، ارزش ها و عقاید جامعه بسیار مهم است. این نقش اساسی در آموزش نسل های جوان ، تقویت انسجام اجتماعی و حتی الهام بخش بیان هنری دارد. با درک فولکلور ، ما از غنای و تنوع فرهنگ جامعه اصیل و کهن و مردم ایران قدردانی عمیق تری می کنیم.
تهیه و تدوین حسن محرابی
گروه تاریخ