“آژنگ نیوز”:طول بازار تهران حدوداً بیست میل می شود که با انواع و اقسام کالاهایی که از چهار گوشه جهان فراهم آمده پرشده است.این روایتِ دکتر جان ویشارد در کتاب بیست سال در ایران؛ از بازار شهر تهران در دوره مظفرالدین شاه است. او همچنین می نویسد که: چند تا از این بازارها خیابانهایی است که سقف دارند و در دو طرف آنها مغازه هایی کوچک قرار دارد. تیمچه و پاساژهایی که در معماری مدرن غربی ساخته میشود الهامی است از سبک بازارهای شرقی برای یک نفر غربی هیچ چیز جالب تر و در عین حال خشم آورتر از دیدار از مراکز تجارت نیست بیشتر مغازه ها کوچکند اما در ایران کوچک و بزرگی مقیاس قضاوت نمیتواند باشد و بعضی از این مغازه های کوچک بطور حیرت انگیزی جنس و سرمایه عرضه می کنند. خلاصه هر کس هر چه بخواهد میتواند در مراکز بازرگانی سرپوشیده بیابد به شرط اینکه بداند به کجا باید مراجعه کند. البته چنین کاری همیشه آسان نیست زیرا مثلا تاجری که وسایل فلزی می فروشد، گاه در حاشیه کارش کفش انگلیسی هم دارد در حالی که فروشنده کفش به من گفت اگر استفاده ای در کسب و کارش دارد از راه فروش تریاک و مشروب است.
هیچوقت انتظار نمی رود فروشنده همان قیمت واقعی را اعلام کند. گاه هم اتفاق می افتد که کسانی با صداقت پول را پرداخته و جنس را خریده اند. اینان قربانیان اجحافی هستند که رزرو شده اند و در آینده مجدداً نوبتشان خواهد رسید.
اغلب نوکرها یا واسطه ای که مترجمی می کند و ما بین خریدار و فروشنده معامله ای را پیوند میدهد قیمتهای افسانه ای و دروغی را مطالبه می کند و مبالغی از فروشنده باج میگیرد و با دیگران تقسیم میکند. البته این حوادث بیشتر در معاملات جزئی صورت می گیرد، و در مراکزی که معاملات عمده انجام میشود و با ارقام پنج شش رقمی سروکار دارند این حقارتها به چشم نمی خورد.
پیشخدمتی که خرید خانه را میکند معمولا ده درصدی بیشتر به حساب میآورد حتی صاحبان مشاغل نیز آلوده این قبیل در آمدهای بیشتر کار و کسب و تجارت در ایران خارج از بازار انجام میشود. دوره گردهای خیابانی والاغهای پربارشان تقریباً در همه جا دیده می شوند، و هر کالایی با خود دارند چغندر پخته بستنی، لیموناد، میوه، نان و انواع خوراکیهای دیگر توسط دوره گردها به فروش میرسد. مرغ فروشی که دایم فریاد میزند جوجه برای همه آشنا و معمولی است. پس از تجزیه ظرفی بستنی که در خیابان فروخته میشد، نشان داد که چون فاضلاب روباز خیابان میکرب دارد.
معمولا بستنی را با عرق به و گلاب معطر می سازند. بسیاری از خانمهای ثروتمند، برای خرید بیرون نمیروند، بلکه هر نوع کالای مورد احتیاج آنان را به خانه شان میبرند تا انتخاب کنند، و این شیوه کسب پر منفعت است. البته عمده تجارت خانگی در دست یهودیهاست.
منبع:کتاب بیست سال در ایران نوشته دکتر جان ویشارد
گروه تاریخ