“آژنگ نیوز”: تاریخ سینمای ایران بانام مظفرالدین شاه گره خورده است.در ۱۲ ذی الحجه ۱۳۱۷ (۱۳) آوریل ۱۹۰۰ ) پادشاه ایران مظفرالدین شاه قاجار از تهران بقصد مسافرت اروپا حرکت کرد. پس از سیاحت مفصل در اغلب ممالک اروپا در ربیع الاول ۱۳۱۸ یعنی اوایل تابستان به آب معدنی فرانسه در شهر معروف ( کونترکی ویل ) رفت و مشغول معالجه گردید. وی در سفر نامه خود ( سفر نامه مبارکه شاهنشاهی چاپ رمضان ۱۳۱۹ ژانویه ۱۹۰۲ مینویسد که روز یکشنبه ۸ ژوئیه)
۱۹۰۰ با حضور عکاسباشی خود ( مرحوم میرزا ابراهیم خان ) بتماشای دستگاه سینما تو گراف و لانترن ماژیک » ( فانوس خیال یا سحر آمیز میروند. دستگاه سینما را پنج سال قبل برادران لومی یر » در پاریس رایج کرده بودند و شاه این دوربین را اشتباها سینمو فوتو گراف » می نویسد. مظفر الدین شاه که از تماشای دستگاه بشگفت آمده بود اینطور مینویسد:
اطاق را تاریک کردند هر دو اسباب را تماشا کردیم بسیار چیز بدیع خوبی است .. امکنه را در عکس بطورى بشخص تماشا می دهند و مجسم مینمایند که محل کمال تعجب و حیرت است .. حالت باریدن باران ورود خانه سن وغیره و غیره را دیدیم و به عکاسباشی فرمودیم که همه آندستگاه ها را ابتیاع نماید» (صفحه)(۱۰۱و ۱۰۰ )
و یکماه بعد در ۱۸ اوت سه – شنبه ۲۱ ربیع الثانی (۱۳۱۸ جشن روز عید گل که در شهر ( اوستند) در ساحل دریا در بلژیک منعقد بود عکاسباشی هم مشغول عکس سینمو فتوگراف اندازی بود » (ص ١۶٠ سفرنامه) بدین ترتیب اولین کسیکه سینما را بایران آورد مظفر الدین شاه و اولین فیلمبردار و یا اپراتور ایرانی هم میرزا ابراهیم خان عکاس باشی بود. از عملیات سینمایی این شخص بدبختانه اطلاعات مستقیمی در دست نیست.
اما دو نامه از دربار آنزمان تا حدی فعالیت عکاسباشی را روشن میسازد. اولی نامه یی بخط یکی از درباریان که از طرف شاه نوشته شده است و در آن بعکاسباشی خطاب شده است که : « صبح زود اسباب سینمو فتوگراف را برداشته در سبزه میدان از تمام دستجات قمه زن ها عکس بینداز و از قرار معلوم این نامه مربوط به محرم سال ۱۳۱۹ یا بهار ۱۹۰۱ میباشد و فیلم آن یکی از اولین آثار سینمایی ایرانی بشمار میرود احتمال قوی میرود که قبل از این تاریخ نیز شاه از دربار و اطرافیان خود فیلمهایی برداشته است. متاسفانه امروزه کلیه این آثار مفقود است . و اما نامه دوم دستخط خود شاه است که از قصر دوشان تپه و در تروى کاغذ مارک دار رسمی دربارنوشته شده و در آن مظفر الدین شاه چنین نوشته است:
عکاس فردا صبح زود دوربین سینمو فتوگراف را با دو سه رولو زود بیار که عکس شیر ها را بگیریم تاریخ این نامه متاسفانه معلوم نیست ولی گویا مربوط بسنوات بعد از۱۹۰۲ میلادی باشد. مقصود از رولو همان حلقه های فیلمهاست و شاه می خواسته از باغ وحش دوشان تپه فیلم بردارد.
مظفر الدین شاه شخصا فرد بسیار سست و منحطی بود. در موقع مراجعت از اروپا مقداری از فیلمهای شهوانی فرنگی را خریداری کرد و برای تفریح خود و درباریانش در تهران آنها را نمایش میداد این نمایشها را نیز اولین نمایش سینماتوگراف در ایران میتوان نامید. مجموع این فیلمهای سبک و شهوانی را چندین سال بعد حراج کردند .
نوشته فرخ غفاری
منبع: مجله عالم هنر آبان سال ۱۳۳۰ خورشیدی
گروه تاریخ