“آژنگ نیوز”:شهر سوخته نماد تمدن و مدنیت چندین هزار ساله فلات ایران و گنجی گرانبها از دوران تاریخی منحصر به فرد این سرزمین است.
این محوطه ی باستانی کلیدی دوران مفرغ ایران نه تنها در مجامع علمی ایرانی شناخته شده، بلکه یکی از معدود محوطه های باستانی ایران است که در جهان باستان شناسی به صورت گسترده ای مطرح شده است.محوطه ی شهر سوخته در ۵۷ کیلومتری جاده ی زابل به زاهدان در استان سیستان و بلوچستان واقع است. این محوطه برای نخستین بار در سال ۱۹۱۵ میلادی به عنوان یک محوطه ی باستانی معرفی شد.
متعاقب آن طی سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۶ شمسی توسط هیئت باستان شناختی ایتالیا و از سال ۱۳۷۶ توسط هیئتی ایرانی به سرپرستی سید منصور سید سجادی مورد کاوش قرار گرفت.رود هیرمند که یکی از پدیده های طبیعی و مهم منطقه و یکی از بزرگ ترین منابع آب در جنوب آسیای مرکزی است به گونه ای سرنوشت ساز بر تکوین و رشد شهر سوخته و سایر محوطه های مسکونی این منطقه تأثیر داشت.بنابراین حیات شهر سوخته به این رود وابسته بوده است.
همچون وابستگی مصر به نیل، هند به سند و میانرودان به دجله و فرات. زندگی در این شهر از ۳۲۰۰ قبل از میلاد شروع و در ۱۸۰۰ ق.م به دلایل نامعلوم از جریان باز می ایستند یعنی این شهر پررونق عصر مفرغ فقط ۱۴۰۰ سال مسکونی بوده است.به رغم وسعتی که شهر سوخته دارد آثاری از معابد یا دیوار دفاعی و دروازه ی آن دیده نمی شود.به طور کلی میتوان گفت که شماری از واحدهای مسکونی و یک کاج نمایانگر معماری این شهر است.خانه ها ۹۰ تا ۱۵۰ متر مربع مساحت و از ۶ تا ۱۰ اطاق چهارگوش دارند که پیرامون یک حیاط مرکزی حلقه زده اند.
در هیچ یک از خانه ها اتاق انباری مملو از خمره های غیلان وجود نداشته است و این امر نشانگر آن است که در حدود سال ۳۰۰۰ ق.م. ذخیره سازی مواد غذایی را حکومت مرکزی انجام میداد.این مسأله ساخت سیاسی پیچیده ی شهر سوخته و شهرهای مشابه این عصر را به خوبی آشکار می سازد.یعنی تسلط حکومت بر حیاتی ترین نیازهای انسان این مسأله در دهکده های ساده ی عصر نوسنگی هرگز وجود نداشت زیرا اساساً دولت یا حکومتی در آن دهکده ها شکل نگرفته بود. در ادامه به پدیده های فرهنگی شهر سوخته بپردازیم که باعث شهرت جهانی این شهر کهن شده اند.
منبع :تاریخ فرهنگ ایران، دکتر رضا نوری شادمهانی،۱۳۹۶ ص ۱۴۵
گروه تاریخ