“آژنگ نیوز”:چرا ایرانیان برای تزیین ظروف از هنر خط بهره میگرفتند؟چنانکه میدانیم ایرانیان به تزیین اشیاء و ابزار خود علاقه بسیار داشتند و چون نمی توانستند از نقش صورتها در این کار بهره بگیرند به خط متوسل شدند ، و برای تزیین آثار خود از خط استفاده کردند و ادعیه را با خط خوش بر کاسه و کوزه و سایر لوازم زندگی خود نقش کردند. از همین جا است که مشاهده میشود هنرمندان بیشتر به زیبائی خط توجه داشته وزوایا واشکالی در نگارش آن ایجاد کرده اند ، تا آنجا که خط خود به صورت یک عامل تزیینی درآمده ، و بسبب انتخاب شیوه های مختلف در نگارش آن ، غالباً خواندنش بسیار مشکل و گاهی نیز غیر قابل قرائت گردیده است.
بنابراین باید گفت که خط در ایران در دوره ی اسلامی، یکی از عوامل هنرهای تزیینی گردیده ، و هنرمند میتوانسته با شکل و ترکیب حروف بازی کرده، بدلخواه خود در آنها تغییراتی پدید بیاورد . بهمین سبب میبینیم که شکل تحریر کلمات پس از مدتی از صورت اصلی خود خارج شده و به صورت اشکال تزیینی درآمده است ، بسانی که بازشناختن آنها به دقت و مطالعه ی کافی نیاز دارد. نمونه ی کامل این گونه نقشها را در ظروف نیشابور میتوان مشاهده کرد . از اوایل قرن ششم هجری نوشتن اشعار فارسی براشیاء ایرانی معمول گردید بطوری که در حاشیه و کنار کاشیهای ستاره بی شکل و در داخل برخی کاسه های سفالین لعابدار این دوره ، اشعار فارسی را میتوان دید. این نمونه ها طلیعه نگارش شعر بر روی اشیاء است که به مرور و با گذشت زمان متداول تر گردیده گسترش فراوان یافت . دوره ی رونق شعر پارسی براشیاء را ، باید از سده ی دهم به بعد دانست. در این دوره ها نگارش شعر پارسی بر همه ی اشیاء از قبیل جلدهای چرمیو روغنی ، انواع قلمکارها ظروف چینی و فلزى واشیاء منبت وخاتم وجزانها متداول بوده است. بیشتر این اشعار از نظر معنی و مضمون تناسبی بسیار لطیف و نزدیک با مورد مصرف اشیاء دارند. تناسب بین اشعار و اشیاء یکی از موارد نشان دهنده ی ذوق و سلیقه ی خاص ایرانیان است تا جایکه برای هر دسته و طبقه از اشیاء ، قطعات و رباعیات متناسب ساخته شده و نقش گردیده است .
مثلا بر روی یک انبر برنجی که در موزه ی هنرهای تزیینی نگهداری می شود؛این شعر درج شده است:
سوختم و سوختم و سوختم
حاصل عمرم سه سخن بیش نیست
آتش علاج خانه زنبور میکند
آتش بگیر و برسر قلیان ماگذار
تا روش عشق تو آموختم
خام بدم ، پخته شدم ، سوختم
فیروزه یاد خاک نشابور می کند
وانگه ببین که سوز دل ما چه می کند
بر روی تاج درویشی سوزن دوزی شده متعلق به (۱۳۱۹ هـ . ق .) (تصویر بالا)نیز این شعر آمده است :
بیواسطه ، ره ببزم شاهت ندهند
تا پیروی از طریق خاصان نکنی
تا با تو توئی، بدوست راهت ندهند
تا تن داری خرقه نپوشانندت
تادر کوی مقربان پناهت ندهند
تشریف قبول پادشاهت ندهند
در بستر فقر تکیه گاهت ندهند
سر ندهی نمد کلاهت ندهند
گروه تاریخ