تحولات تاریخی کلاه ایرانی ،به عنوان لباس ملی ایرانیان،از نکات مهمی است. زیرا یکی از میراث های مشترک ایرانیان  ،همچنین کهن ترین و ساده ترین پوشش ایرانیان کلاه  است که بهره گیری از آن  از گذشته تا به امروز تداوم داشته است.

بر همین اساس و طبق پژوهشهای تاریخی گسترده ،این نکته روشن است  که ایرانیان از قدیم دارای لباس ملی بوده اند.

در تمام  نقوش کهن مردمان ایرانی غربی، دارای لباس مشترک شامل پیراهنی تا بالای زانو یا پایین تر از زانو و قبایی روی آن و شلوار گشاد مناسب سوارکاری و کلاه گرد نمدی هستند.

image 198 - پایگاه اطلاع رسانی آژنگ

این فرم اصلی و عمومی لباس ایرانیان بوده است، اما در کنار آن طرح های گوناگونی از همین لباس ها رایج بود. این امر پوشش ملی تا دوران مدرن و رواج پوشش بین المللی رواج داشت.

اما سخن ما درمورد لباس نیست بلکه درمورد کلاه است. در دنیای کهن سرپوش چه برای مردان و چه برای زنان اهمیت زیادی داشت.

مرد فاقد کلاه شأن و جایگاه اجتماعی پایینی داشت. در برخی موارد زنان هم کلاه بر سر می‌گذاشتند.

سر پوش ایرانیان عموما بر سه نوع بود.

کلاه دراز: باشلوق که عموما در میان ایرانیان استپ نشین و کوچرو رواج داشت.

کلاه نمدی: کلاه گرد یا بیضی شکلی که بیشتر در شمال، مرکز و جنوب ایران رایج بود و در عموم نقش برجسته ها دیده میشود و جایگاه سرپوش ملی ایرانیان را به دست آورد.

image 199 - پایگاه اطلاع رسانی آژنگ
ناصر دیوان کازرونی

دستار که آن نیز در میان ایرانیان کوچرو رواج داشت اما در دوران پس از اسلام به واسطه شباهت به دستار اعراب همه گیر شد و امروزه فقط در مناطق مرزی شرق و غرب ایران در میان خراسانی ها و بلوچ ها و عرب ها و کردها شایع است.

بخش اصلی سخن در خصوص اشتباهی رایج است که از کلاه نمدی با عنوان کلاه مادی یاد می‌کند، این اشتباه از روی نقوش هخامنشی صورت گرفته است.

نخستین نشانه ها از مادها نقوش آشوری و نقش یک سوار بر روی یک ظرف مربوط سیلک است.

در نقوش آشوری مادها فاقد سرپوش هستند و بعضاً پیشانی خود را با دستاری بسته اند.

همچنین نقشه سوار مادی که در سیلک به دست آمده اون را به یک کلاه دراز نشان می‌دهد. در هیچکدام این نقوش خبری از کلاه نمدی نیست.

نخستین بار کلاه گرد نمدی بر روی نقوش تخت جمشید دیده می‌شود که مادیها در کنار پارسیان تصویر شده اند و کلاه نمدی بر سر دارند، درحالی که پارسیان کلاه کنگره داری بر سر دارند که فقط در همان تخت جمشید دیده می‌شود.

اما نقوش یونانی روس سفالینه ها به ما نشان می‌دهند که پارسیان نیز همان کلاه نمدی را بر سر میکردند.

پارت ها که در مراحل بعدی به قدرت رسیدند سربند استفاده میکردند اما آنان نیز به مرور نه تنها همین کلاه نمدی را به کار بستند، بلکه حتی تاج ها و کلاهخود های خود را نیز به همین شکل در آوردند و ساسانیان نیز راه ایشان را ادامه دادند و این کلاه نمدی تا به حال در جای جای ایران رواج دارد.

اما اشتباه مادی خواندن این کلاه از کجا امد؟ از کتاب های تاریخ نگاران قرون نوزدهم و بیستم.

تاریخنگاران این عصر که مصادف با دوران اوج ناسیونالیسم بودند، به نادرست، پارس ها و مادها را دو قوم جدا معرفی کردند و تاریخ نگاران مارکسیست که آنان را ملت جدا خواندند.

image 200 - پایگاه اطلاع رسانی آژنگ
سردار اسعد بختیاری

در تواریخ می‌خوانیم که ملت ماد حکومت تشکیل داد و بعد دست نشانده پارس ها شد و

اینگونه روایت سبب شد که پارس و ماد دو واحد جداگانه شناخته شوند درحالی که هیچکدام ایشان نه واحد بودند و نه قوم. ایشان بخشی از قوم ایرانی بودند و یک لباس و یک زبان داشتند و چندان نمی‌توان یا قاطعیت از زبان مادی سخن گفت. ماد را حتی نمیتوان یک قوم به حساب آورد و در بهترین حالت ائتلافی از قبایل بوده است.

نکته دیگر اینست که باستان شناسان قرن بیستمی، تفاوت کلاه دو گروه در تخت جمشید را تفاوت قومی پنداشته اند و گفته اند آنان که کلاه نمدی دارند مادی هستند. این درحالیست که آنان هیچ سندی برای این ادعا نداشته اند.

گروه تاریخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *