اولین مجلس شورای ملی چه شکلی بود؟

بنا بر روایت تقی زاده ،مجلس اول در اتاق بزرگ یعنی تالار بهارستان اتاق خصوصی مجلس فعلی(منظور تقی زاده سال1340  وزمان نگارش این خاطره است) منعقد می‌شد . وکلا چهار صف مربع روی زمین می نشستند. ضلع غربی تالار بزرگ بهارستان علما و بعضی وکلای معمم  قرار می‌گرفتند .ضلع دیگر در طرف راهرو و در ورود تا سه تا چهار ذرع به آخر اتاق مانده رئیس و هیئت رئیسه و بعضی دیگر از وکلا و ضلع مقابل (جلوپنجره) وکلای دیگر در قالب وکلای تجار نیز تا سه تا چهار ذرع به آخر تالار و ضلع پایین که در میانه تالار بود وتکیه به دیوار نداشت ،غالباً وکلای اصناف می‌نشستند . پشت این دیوار تماشاچیان  دو زانو روی زمین نشسته بودند و معلوم بود که اغلب کفش رادر دم درب بیرونی می کندند. خادم داخلی مجلس که او را (ناظم)می‌گفتند آقا سید محمود نامی بود که  از آن وقت تا سال ۱۳۱۸ در همان شغل ثابت بود و در سال مزبور وفات یافت. عده وکلا بر ۱۶۲ نفر مقرر شده بود که قریب 60 نفرآن از شهر تهران بودند .هفته ای ۴ جلسه منعقد می شد .تقریبا ۴ ساعت بعد از ظهر و تا یک تا دو ساعت بعد از غروب آفتاب طول می کشید. بیشتر اشخاصی که نطق می کردند

اینجانب(سید حسن تقی زاده) ،عده ای از علما ،مخصوصا آقا سید عبدالله بهبهانی، آقا سید محمد طباطبایی بودند .افراد دیگر نیز عبارت بودند از: سعدالدوله ،حاج سید محمد اسماعیل مغازه ،حاج سید نصرالله اخوی ، شاهزاده اسدالله میرزا که بعدها شهاب الدوله شد و چندی قبل(1340)مرحوم شد)میرزا محمود کتاب فروش ،حاج معین التجار بوشهری (پدر امیرهمایون بوشهری سناتور) ، صدیق حضرت،حسنعلی خان (که چندی بعد ملقب به نصرالملک شد و چند سال قبل سفیر ایران در دربار پاپ بود)بود،شیخ حسن سقط فروش ، خود صنیع الدوله رئیس مجلس .سید حسین بروجردی مدیر الاسلام ، وثوق الدوله ، ملا حسن وارث . بعداً که وکلای ولایات رسیدند مستشارالدوله، آقا میرزا فضل الله علی آقا ،حاج میرزا یحیی معروف به امام جمعه خویی (پدر جمال الدین امامی) حسام الاسلام رشتی، وکیل التجار یزد ، آقا شیخ ابراهیم زنجانی میرزا محمود اصفهانی وکیل تهران بودند. البته بعضی دیگر هم حرف می زدند و بعضی دیگر خیلی کم حرف بودند و بعضی هم هیچ حرف نمی زند .بعدها که احتشام السلطنه به مجلس آمد و او هم خیلی نطق  می کرد و همچنین میرزا آقا اصفهانی. 

گروه تاریخ